Eski Anadolu Türkçesi Dönemi Nedir? Eserleri, Dil, Ses Bilgisi Ve Biçim Özellikleri

Eski Anadolu Türkçesi Dönemi Nedir? Eserleri, Dil, Ses Bilgisi Ve Biçim Özellikleri

  • 01.09.2022

Türkçe farklı Türk lehçelerinden oluşan ve yaşayan bir dil olduğu için günümüze kadar değişerek gelmiştir. Eski Anadolu Türkçesi dönemi Türkçenin Oğuz boyunun yazı dili haline geldiği dönemdir (1). Oğuzlar, Anadolu topraklarına geldiklerinde fetih hareketlerine yoğunlaşmış edebi ve ilmi alanda faaliyetleri sınırlı kalmıştır. Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurulmasıyla oluşmaya başlayan Eski Anadolu Türkçesi 13. yüzyılın başlarından itibaren Kuzey Azerbaycan, Güney Azerbaycan, Kırım Hanlığı, Kuzey Suriye, Kuzey Irak, Ege Adaları, Kuzey Afrika ve Balkanlarda 15. yüzyılın sonlarına kadar kullanılan yazı dilinin adıdır. Tam manası ile oturmuş bir yazı dili olmasa da günümüzde kullandığımız Batı Türkçesinin ilk aşamalarını oluşturmaktadır (2). 

Eski Anadolu Türkçesi Dönemi Nedir?

Eski Anadolu dilleri yapısı itibarıyla günümüz Türkçesinin en yalın ve sade halidir. Dil yapısı bakımından Eski Anadolu Türkçesi özellikleri şöyle özetlenebilir (3):

  • Anadolu Türkçesi içinde sık karşılaşılan ötümlüleşme, Oğuzca ile kelime başındaki “t” sesinin “d” sesine çevrilmesidir. 
  • Kelime başında bulunan “k” sesi “g” sesine dönmüştür.
  • Kök hecede e-i harflerinin değişmesi görülmektedir; gece-gice, girü-geri, yitür-yetişir gibi.
  • Sözcüklerde yuvarlaklaşma görülür; demir-demür, kirpik-kirpük gibi
  • Hece başında bulunan “b” harfi “v” ile değişir; ber-ver, bar-var gibi.
  • İstisnalar haricinde büyük ünlü uyumu vardır.
  • Kelime başına gelen “h” harfi eski Türkçede “k” ile değişir; kanı-hangi.
  • Kelime ortasına gelen hece başı “k” harfi “h” harfi ile değişir; uyhu-uyku, ırah-ırak gibi.
  • “ğ” harfi kelime sonunda “g” ile değişir ya da düşer; yaylag-yayla, emgek-emek gibi.
  • “t” – “d” değişimi görülür; derzi-terzi.
  • “b”- “p” değişimi; barmak-parmak gibi birçok ses bilgisi olayı vardır ve imla kurallarında tutarsızlık görülür.

Selçuklu Dönemi Türkçesi Özellikleri

Selçuklu Dönemi Türkçesi Özellikleri

Eski Oğuz Türkçesi, 1071 yılında kazanılan Malazgirt Meydan Muharebesi ve 1077 sonrasında Anadolu’nun Türkleşmeye başlaması ile Oğuzcaya dayalı bir yazı dilidir. Eski Oğuz Türkçesi, Selçuklu hanedanının idaresindeki Oğuz Türklerinin yaşamları sonucunda, Anadolu’da ortaya çıkan siyasi ve sosyal gelişmelere bağlı olarak farklı tarihi dönemlere ayrılmıştır. Anadolu Türkçesi dönemi bakımından Selçuklu Dönemi Türkçesi, Beylikler Dönemi Türkçesi ve Osmanlı Dönemine Geçiş Türkçesi olarak üç grupta incelenir. Yabancı kelimeler bakımından sade ve yalın bir Türkçe kullanılmıştır (4).

Türkçe ve Osmanlı Türkçesi Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?

Arap alfabesiyle yazılan Osmanlı Türkçesi 15. yüzyıl sonlarından 20. yüzyıl başlarına kadar kullanılan devletin yazılı ve resmi dilidir. Osmanlı Türkçesi; Farsça, Arapça ve Türkçe kelimelerin oluşturduğu bir dildir. Farsça ve Arapça kelime, dil bilgisi ve tamlamalar oldukça sık kullanılmıştır. Yazı dili de Arapça ve Farsça kelime, deyim ve terimleri çokça içerir. 20. yüzyıl başlarında daha anlaşılır, açık ve sade bir hal almıştır. Osmanlı Türkçesinde kullanılan konuşma Türkçesi, Türkiye Türkçesinin başlangıcı sayılır. 

Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Yazılan Eserler

Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Yazılan Eserler

Eski Anadolu Türkçesi Eserleri:

  • Kadı Burhaneddin Divanı
  • Ahmedi - Cemşid-ü Hurşid
  • Hoca Dehhani – Gazeller
  • Aşık Paşa - Garib-name
  • Gülşehri - Mantıku’t-tayr
  • Yunus Emre – Risaletü’n-nushiyye
  • Hoca Mesut - Süheylü Nevbahar
  • Süleyman Çelebi- Vesiletü’n-Necat 
  • Ahmedi - İskendername


https://dergipark.org.tr  ss. 2  (1)

https://dergipark.org.tr/tr/download  ss. 5  (2)

https://dergipark.org.tr/tr/download/article  ss. 20   (3)

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file  ss. 4  (4)

Benzer İçerikler