Tarihteki Önemli Türk Destanları

Tarihteki Önemli Türk Destanları

  • 29.03.2024

Toplumların yaşayış biçimleri hakkında önemli bilgiler veren destan, sözlü edebiyatın bir türüdür. Birçok devlet kuran Türk topluluklarının destanlarına Çin, Arap, Moğol ve Fars kaynaklarında rastlanmaktadır.

Sen de tarihteki önemli Türk destanları hangileri merak ediyorsan detaylı bilgiyi yazımızdan edinebilirsin.

Tarihteki Önemli Türk Destanları

Destanlar yaşanan olaylardan esinlenerek ortaya çıkmıştır. Savaşlar, depremler, seller ve ölümler efsanelere konu olmuş ve zamanla destanlaşmıştır. Türk destanları arasında bilinen en eski destan Yaratılış Destanı’dır. Rus Türkolog Vasili Radlof, Altay Türkleri arasında dilden dile anlatıla gelen bu destanı yazıya geçirmiştir. Türk destanları İslamiyet’ten önce ve İslamiyet’ten sonra yazılan destanlar olarak ikiye ayrılır. Başlıca Türk destanları hangileri birlikte inceleyelim (1).

İslamiyet’ten Önce Yazılan Türk Destanları

İslamiyet’ten Önce Yazılan Türk Destanları

Altay Türkleri
Yaratılış Destanı

Saka Destanları
Alp ER Tunga Destanı (MÖ 4. YY) 
Şu Destanı (MÖ 4.YY)

Hun-Oğuz Destanları
Atilla Destanı 
Oğuz Kağan Destanı (MÖ 4. YY)

Göktürk Destanları
Bozkurt Destanı (MÖ 2. YY)
Ergenekon Destanı (7.-8. YY)

Uygur Destanları
Türeyiş Destanı (8.-9. YY)
Göç Destanı (8.-9. YY)

İslamiyet’ten Sonra Yazılan Türk Destanları

Kazak -Kırgız Destanları
Manas Destanı

Tatar - Kırım Destanları
Timur Destanı
Edige Destanı

Türk - Moğol Destanları
Cengiz Han Destanı

Karahanlı Dönemi Destanları
Saltuk Buğra Han Destanı

Selçuklu Devleti - Beylikler ve Osmanlı Dönemi Türk Destanları
Battal Gazi Destanı
Danişment Gazi Destanı
Köroğlu Destanı

Türk Destanlarının Özellikleri Nelerdir?

Türk Destanlarının Özellikleri Nelerdir?

Bilinen Türk destan örnekleri arasında sayılan bu destanlar halk arasında dilden dile dolaşarak yazılı hale getirilmiştir. Türk edebiyatının ilk örnekleri olan destanlar, yaratılış ve Türk toplumunda ulusal bir kahraman ya da önemli tarihi olaylar hakkında halk gözünden bakılarak çeşitli ifadelerle zenginleştirilerek oluşmuştur. Destanlar gerçek hikayelerden esinlenmiş olsa da toplumun ortak beklentileri, istekleri ve vicdani değerleriyle harmanlanıp anlatılagelerek ortaya çıkmıştır. Türklere ait destanlar bazı ortak özellikleri taşımaktadır. Bu özellikler şöyle sıralanabilir (2):

 

  • Türk tarihine derin iz bırakan önemli olaylar anlatılır.
  • Türk toplum özelliklerini, geleneklerini ve göreneklerini yansıtır.
  • Türk toplum hayatının sosyal yaşantısını içerir.
  • Türklerin önem verdiği nesne ve kavramlar destanda işlenir.
  • Oğuz boylarının hakkında bilgiler taşır.
  • Türkler için kutsal sayılan kurt, kadın, hayat ağacı ve ışık gibi kavramlara sıkça rastlanır.
  • Türklerin yaşanan tarihi olaylar karşısında duygu ve fikirlerine yer verir.
  • Nesir ve nazım karışık bulunur ve nesilden nesile aktarılırken hikâye biçimine bürünmüştür.
  • Destanları okuyan ozanın sözlerine kopuz eşlik eder.
  • Türk destanları genellikle Avrupalı Türkologlar tarafından derlenmiştir.

 

Türk destanları kahramanlıkları ve tarihi olayları yazdığı gibi cihangirlik tutkusu, binicilik, kuvvetli olmak ve savaşçılık gibi konuları işler. Türklerin ortak değerleri olan yardımcı olma, sözünde durma, muhtaç ve mağlup olanlara hoşgörülü olma gibi kavramları da konu edinir (3). Sen de Türk destan örnekleri hakkında bilgi sahibi olarak, eski Türklerin yaşayış biçimleri hakkında fikir edinebilirsin. 

Kaynaklar:

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/258167   ss.3

https://core.ac.uk/download/pdf/76124443.pdf   ss. 23

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/135936   ss. 2

Benzer İçerikler