Göbeklitepe'nin Tarihi ve Önemi Nedir?

Göbeklitepe'nin Tarihi ve Önemi Nedir?

  • 28.03.2024

Göbeklitepe’nin hikayesi, 1983 senesinde Mahmut Kılınç’ın tarlasını sürerken bir taş bulması ve bu taşı Şanlıurfa Müzesi’ne götürmesi ile başlamıştır. Alman arkeolog Klaus Schmidt tarafından 1994 senesinde yapılan araştırmalarla gün yüzüne çıkarılmıştır (1). Yapılan bu araştırmalar Göbeklitepe’nin tarihi ve önemi hakkında bilgiler vermektedir.

Göbeklitepe’de şimdiye kadar birbirinden farklı 20 daire içerisinde 200’ün üzerinde sütun keşfedildiğini biliyor muydun? Sen de Göbeklitepe hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsan, gel birlikte bakalım.

Göbeklitepe Nedir?

Göbeklitepe Nedir?

Alman arkeolog Klaus Schmidt’in 2014 yılındaki ölümünden sonra, kazı başkanı olarak çalışmalara devam eden Lee Clare anıtsal yapıların zeminlerinin birkaç metre altında yürüttükleri kazılarda sabit yerleşim alanları ve evlerin kalıntılarına rastlamıştır. Bu yeni keşif ile önemi daha da artan Göbeklitepe’nin sadece dini ritüeller için kurulmuş olmayıp gelişmekte olan bir yerleşim yeri olduğunu da ortaya çıkarılmıştır. Arkeolog Lee Clare ve ekibi tepenin su ihtiyacını karşılamak için kullanılmış su sarnıcı ve yağmur suyunu toplamak amacıyla açılan kanallar, tahıl işlemede yararlanılan birçok öğütme aleti de bulmuşlardır. Türk arkeologlar, Şanlıurfa’da yapılan araştırmalarda yakın zamanlarda inşa edilen Göbeklitepe’ye kıyasla daha küçük benzer sütunlar bulunan 11 yeni tepenin daha varlığını keşfetmişlerdir.

Göbeklitepe’nin önemi ve tarihi düşünüldüğünde ortaya çıkan başka bir konu daha vardır. İnsan ile inşa edilen bu yapılar boyutları itibariyle küçük bir topluluk değil düzenli ve iş bölümü becerisine sahip bir topluluk tarafından yapıldığını gösterir. Alanda bulunan tamamen kazılmış 4 adet oluşum bulunmaktadır. A, B, C ve D adı verilen bu alanlarda bulunan sütunların üzerinde A yılan, B tilki, C yaban domuzu ve D sütununda da kuş ve yılan kabartmaları bulunmaktadır. Göbeklitepe’de A, B ve D yapılarının terrazo adı verilen sönmüş kireçtaşından yapılmış su geçirmez bir tabana sahip olması, C yapısının ise kanallar ve delikler ile sıvı geçiren bir tabana sahip olması dinsel törenlerinin yapıldığına dair bilgiler verir. Bu yapıların birbiri ile bağlantılı olabileceği düşünülmektedir (2).

Göbeklitepe’nin Önemi Nedir?

Göbeklitepe’nin Önemi Nedir?

2018 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine alınan Göbeklitepe dünyaya adını duyurmuştur. Kültür Bakanlığı tarafından 2019 yılı “Göbeklitepe Yılı” olarak ilan edilmiş olan Göbeklitepe yapılış amacı açıklanamasa da insanlık tarihi açısından oldukça önemlidir. Bilinen en eski yapılar olan Mısır Piramitlerinden 8000 yıl, Stonehenge’den 7000 yıl önce inşa edilen Göbeklitepe’nin tarihi 12000 yıl öncesine kadar uzanır. Yerleşim yeri amacıyla kullanılmadığı düşünülen Göbeklitepe’de bıçak, kesme altı, çöp çukuru, kap kacak kalıntılarının olmaması bu görüşü desteklemektedir.

Göbeklitepe’nin tarihi ve önemi, bilinen insan eliyle yapılmış ilk yapı olmasından kaynaklanır. Şimdiye kadar bilinen en eski yapı olması nedeniyle büyük önem taşıyan Göbeklitepe, yerleşik hayata geçişle ilgili bilgiler vermektedir. İlk buğdayın izlerine rastlanan Göbeklitepe’de, yerleşik hayata geçiş ve tarım yapıldığı ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Kireçtaşından yapılmış büyük sütunların belli bir düzen içerisinde olması Göbeklitepe’nin bulunmasıyla Neolitik çağ insanlarının avcı toplayıcı olarak göçebe yaşadığı tezini de çürütmektedir. Araştırma ekibinin başkanı Klaus Schmidt, Göbeklitepe’de inşa edilen bu yapının dini amaçla toplanılan bir merkez olduğunu ve bulunan insan topluluğunun ihtiyaçları ve dini merkeze yakın olma isteği ile yerleşik hayata geçtiklerini ve tarıma başladıklarını düşünmektedir (3). Neden inşa edildiği çözülmüş olsa da yapının neden ve hangi amaçla tekrar üzerinin taşıma toprakla örtüldüğü de bilinmemektedir. Yapılan bu kapatma işlemi sayesinde doğal şartlardan dolayı tahrip olsa da günümüze kadar zarar görmeden ulaşmıştır (4).

Göbeklitepe geçmişin ve insanlık tarihinin anlaşılması açısından büyük önem taşır. Göbeklitepe hakkında bilgi edinmen, tarih bilgini artırmanın yanı sıra tarih derslerinde de bir adım öne geçmene yardımcı olabilir.

Kaynaklar:

http://cuid.cumhuriyet.edu.tr   ss. 5.

http://cuid.cumhuriyet.edu.tr/   ss 15.

http://cuid.cumhuriyet.edu.tr   ss. 28

http://cuid.cumhuriyet.edu.tr   ss. 6

 

Benzer İçerikler