Renkli ve eğlenceli bir dünyanın kapılarını aralamanızı sağlayan sosyal medya uygulamaları, her yaş grubundan pek çok kişi tarafından kullanılıyor. Günlük belli limitler dahilinde kullanıldığında ve kişinin normal hayat akışını etkilemediği sürece sosyal medyanın zararları olmasa da bilinçli kullanılmadığı takdirde birtakım olumsuzluklara da yol açabiliyor.
Peki sosyal medyanın insanlar üzerindeki etkileri nelerdir? Sosyal medya bağımlılığı önlenebilir mi? Siz farkına varmadan sosyal medyanın sizi yönetmemesi için neler yapılabileceğine birlikte bakalım.
İçindekiler
Sosyal Medyanın İnsanlar Üzerindeki Psikolojik Etkileri Nelerdir?
Kullanıcı yaş sınırının giderek düştüğü sosyal medya mecralarında geçirilen sürenin her geçen gün arttığı görülmektedir. Farklı kategoriler altında sunulan bu platformların hızlı yükselişi insanların sosyal ilişkilerinin normalden sapmasına neden olabilmektedir. (1) Günlük hayatta duygularını dile getiremeyen ve kendilerini ifade edemeyen kişilerin ait olmadığı kimliklerle var olmaya çalıştığı sosyal medyanın zararları hem fiziksel hem de psikolojik açıdan kategorize edilebilir. Sosyal medyanın insanlar üzerinde yarattığı psikolojik etkiler şu şekilde sıralanabilir:
- Anksiyete: Sosyal medya bireylere kendi yaşantılarını başkalarınınki ile karşılaştırmak için sonsuz seçenek sunan bir ortamdır. Sosyal medyada yapılan paylaşımların diğerleri tarafından nasıl algılandığı üzerinde çok fazla düşünmek anksiyetenin baş göstermesine sebep olabilir. (2) Özellikle genç yaş grubunun sosyal medyayı yoğun kullanması ve çevrim içi gösterişli hayatların büyüsüne kapılması yetersizlik hissini tetikleyebilir. (3)
- Stres: Her zaman en iyi profillerin sunulduğu sosyal medya kişileri, kendi fiziksel görünüşünü ve bulunduğu konumu sorgulamaya itebilir. Daha iyilerini görmenin meydana getirdiği rekabet ortamı ise bireylerin varoluşsal stres yaşamasına sebep olabilir. (4)
- Öz Güven Eksikliği: Kendini sürekli sosyal medyada sahip olduğu arkadaş kitlesine, beğeni sayısına ve aldığı etkileşime göre değerlendiren sosyal medya kullanıcılarında yetersizlik hissiyle birlikte öz güven eksikliği de görülebilir. (5)
Bunların dışında duygusal tükenmişlik, depresyon, özellikle genç kızlar arasında görülen yeme bozuklukları da sosyal medyanın olumsuz yönleri arasında değerlendirilebilir.
Sosyal Medyanın Gençlerin Sosyal İlişkilerine Etkisi Nedir?
Sosyal medya, tanıdığınız insanların yanı sıra daha önce hiç karşılaşmadığınız insanlarla da etkileşim içerisinde olabileceğiniz mecradır. Dolayısıyla gerçek kişi profillerinin yanı sıra gerçek dışı kimliklerle karşılaşmak da mümkündür. Karşısındaki kişinin gerçek olduğunu düşünen genç kitle bunun doğru olmadığını fark ettiğinde hem fiziksel hem duygusal hem de maddi olarak tehdit altına girebilir. Böyle bir duruma maruz kalması ise gençlerin gerçek hayattaki sosyal ilişkilerine olumsuz yansıyabilir.
Fiziksel bir paylaşımın söz konusu olmadığı sosyal medya, kişilerin rahatlıkla olumsuz tavır ve söylemlerde bulunmasına elverişli bir alandır. Kişilerin gerçek hayatta söyleyemeyeceği şeyleri sosyal medyanın gizinden güç alarak söyleyebildiği sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Sosyal medyada nefret söylemine, siber zorbalık ve hakarete maruz kalan gençler olumsuz etkilenebilir. Gerçek hayattaki insanların da güvenilmez ve kırıcı olabileceği düşüncesiyle kendilerini soyutlayabilirler. Bu da gençlerin sosyal ilişkilerini ve iletişim girişimlerini geriletebilir.
Sosyal Medyanın İnsanların Günlük Hayatına Etkileri Nelerdir?
Sosyal medya kullanım alışkanlığına bağlı olarak bireylerin hayatını hem olumlu hem de olumsuz açıdan etkileyebilir. Teknolojik gelişmeye paralel olarak sosyal medyaya ulaşımın kolaylaşması ekran bağımlılığı başta olmak üzere pek çok olumsuz etkiye sebep olabilir. Fazla ekran kullanımının insanların sosyalleşme ve iletişim kurma şekillerini değiştirdiği görülür. Psikolojik bir problem olarak değerlendirilen sosyal medya bağımlılığı gündelik yaşam koşulları üzerinde hem fiziksel hem de zihinsel olarak olumsuz etkiye sahip olabilir. (6)
Kesintisiz bir paylaşım ağı içinde yer almak insan zihnini fazlasıyla meşgul ettiği için uyku süresi azalır ve kalitesi düşer. Sosyal medyada her seferinde daha fazla vakit geçiren kişilerin gerçek hayatta yaptıkları etkinlikler de azalır. Bu da beraberinde sosyal sorunların baş göstermesine sebep olabilir.
Sosyal medyanın etkileri öğrenciler açısından ele alındığında eğitim hayatına olumsuz yansıması görülebilir. Sosyal medya kullanmayan öğrencilerin kullananlara kıyasla daha yüksek başarılar elde ettiği yapılan araştırmalarla ortaya koyulmuştur. (6)
Sosyal medyanın olumsuz özellikleri arasında gerçekliğin yerini sanallığın alması sayılabilir. Yüz yüze etkileşimi azaltan sosyal medya insanların gerçek yaşamlarında yalnızlaşmasına yol açar. Sanal ortamda edinilen arkadaşlıklar ve alınan etkileşimler yalnızlık duygusundan uzaklaştırdığı için kişileri sanal ortamlara daha da bağımlı hale getirir.
Sosyal medya bilinçli bir şekilde kullanıldığında ise bir fırsat olumlu etkiye sahip bir iletişim aracı olarak değerlendirilebilir. Sürekli dinamik ve güncel olan sosyal medya, insanların interaktif iletişim ağı içinde var olabilmelerini mümkün kılar. Bu sayede geri dönüşler hızlıdır ve bir problemi çözme süreci daha hızlı olabilir. Bilginin hızlı bir şekilde yayıldığı sosyal medya insanların öğrenme, merak duyma ve sorgulama isteklerine cevap verebilir.
E- ticaret pazarlama imkânı sunması sosyal medyanın olumlu yönleri arasında öne çıkar. Kendi işletmesini kurmak ya da büyütmek isteyen ancak düşük bütçeye sahip olan girişimcilere sosyal medya e-ticaret kapılarını açar. Doğru hedef kitleye hitap edildiği sürece hedeflenen satışa ulaşmak ve marka bilinirliğini artırmak mümkün olabilir.
Sosyal medyanın olumlu etkilerinden bir diğeri de sınırların ortadan kalkmasıdır. Bağımsız çalışmak isteyenlere iş ortamı sunan sosyal medya sayesinde zaman ve yer farkı olmaksızın dünyanın diğer bir ucundaki kullanıcıyla iletişime geçilebilir. Hızlı iletişim avantajı sayesinde yaşamın her alanında verimlilik elde edilebilir.
Sonuç olarak, sosyal medyanın olumsuz etkilerinin önüne geçebilmek için avantajların doğru ve bilinçli bir şekilde değerlendirilmesi gerekir.
Sosyal Medya Bağımlılığı Nasıl Ortaya Çıkar ve Nasıl Önlenir?
Sürekli bir yenilenme halinde olan teknolojik gelişmeler yaşamları kolaylaştırırken aynı zamanda insanları bağımlı hale de getirebilir. Sosyal medyada normalden daha fazla zaman harcıyorsanız, arkadaş sohbetlerinin yerini telefonda sürekli ekran kaydırmak aldıysa, gönderilerinize yapılan beğeni sayısını sürekli kontrol etmeden duramıyor ve yatmadan önce mutlaka profilinize göz atıyorsanız siz de bir sosyal medya bağımlısı olabilirsiniz.
Sosyal medya bağımlılığı çözümü olmayan bir problem değildir. Kontrolü ele alarak bağımlılıktan uzaklaşmak mümkün olabilir. Sosyal medyaya bağımlılığı önlemek için yapılabilecekleri şu şekilde sıralamak mümkündür: (7)
- Günlük sosyal medya kontrol sayısını sınırlandırabilirsiniz.
- Sosyal medya uygulamaları tarafından gönderilen bildirimleri sınırlayarak sürekli dikkatinizin dağılmasını önleyebilirsiniz.
- Gönderi paylaşım sıklığını azaltmanız ve yalnızca anlamlı gönderiler paylaşmanız sosyal medya bağımlılığından uzaklaşmak için atılabilecek önemli bir adımdır.
- Uykuya geçiş sürecinde elektronik eşyalarınızın yatak odası dışında olması gerekir.
- Telefon ya da tablet gibi elektronik eşyalarınızın kullanımına en az yatmadan bir saat önce sonlandırmaya özen göstermelisiniz.
- Güne taze bir başlangıç yapmak için amaçlarınıza ve hayallerinize odaklanmalı, güne sosyal medyaya bakarak başlamamalısınız.
- Kısa mesajlar iletişim kalitesine zarar vereceği için sosyal medya üzerinden mesaj atmak yerine sevdiklerinizi aramayı tercih edebilirsiniz.
- Ulaşım sağladığınız sosyal medya uygulamalarının sayısını azaltabilirsiniz. Size en fazla enerji katan iki uygulama yeterli olabilir.
- Anda kalabilmek için eğlenceli zamanlarınızda ve arkadaşlarınızla geçirdiğiniz süre boyunca kendinize “ekran yok” zamanları belirleyebilirsiniz.
- Yemek yediğiniz anlar ekransız zamanlarınızdan biri olmalı. Yemek yerken ekrana bakmamaya dikkat etmelisiniz.
- Baş etmekte zorlandığınız duygu durumları yaşarken düşüncelerinizi aktarmak için sosyal medyayı kullanmak yerine bir arkadaşınızı aramanız size daha iyi gelebilir.
- Sosyal medya yerine başka bir etkinlik koyabilirsiniz. Ekran kullanım süresini azaltırken kitap okuma, müzik dinleme ya da dışarıda vakit geçirme sürenizi artırabilirsiniz.
- Gönderi paylaşma ihtiyacınızı bir günlük tutarak giderebilirsiniz.
Sosyal medya eğitimden iş hayatına ve eğlenceye kadar oldukça geniş bir alanı kapsar. Hayatın her alanında kullanılan bu sosyal medya mecralarının bireyler üzerindeki etkisi yadsınamaz. Fikirlerin özgürce ifade edildiği ve kullanıcıların keyifli vakit geçirdiği sosyal medyanın etkilerinden kaçmanın mümkün olmadığı teknoloji çağında yapılması gereken ise bu platformların verimli bir şekilde kullanılmasıdır. Sosyal medyanın avantajları ve dezavantajları kişilerin bu platformları kullanış biçimine göre şekillenir. Siz de sosyal medya kullanımını bir avantaja çevirmek istiyorsanız süreci sosyal medyanın olumlu ve olumsuz yönleri hakkında bilinçlenerek başlatabilirsiniz.
Kaynaklar:
A. Vannucci, Social Media Use And Anxiety In Emerging Adults. https://www.sciencedirect.com (2)
https://www.liebertpub.com (4)
https://onlinelibrary.wiley.com (5)
https://dergipark.org.tr/en (6)
https://pro.psychcentral.com (7)
