Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı

İçindekiler

Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962)

Şair, yazar ve edebiyat tarihçisidir.
Yahya Kemal’den ve Fransız sembolistlerinden etkilenmiştir.
Şiirlerinde hece ölçüsü kullanmıştır. Serbest ölçüyle yazdığı şiirleri de bulunmaktadır.
Geçmişe özlem, zaman, bilinçaltı, rüyalar, insanın iç dünyasındaki çelişkiler, musiki, mimari ve İstanbul motiflerini şiirlerinde ve diğer eserlerinde işlemiştir.

Eserleri

Roman: Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Sahnenin Dışındakiler, Mahur Beste, Huzur

Deneme: Yaşadığım Gibi, Beş Şehir

Hikâye: Yaz Yağmuru, Abdullah Efendi’nin Rüyası

Diğer: Edebiyat Üzerine Makaleler, Şiirler, Hasan Ali Yücel’e Mektuplar, Tanpınar’ın Mektupları, 19. Asır Türk Edebiyatı (1)

Cahit Sıtkı Tarancı (1910-1956)

Cumhuriyet dönemi şiirleri denince akla ilk gelen isimlerden biridir.
Şiirlerinde en çok işlediği temalar yaşama sevinci ve ölümdür.
Ölüm korkusu, çocukluk özlemi, yalnızlık, mutlu sevdalar ve yitik aşklar gibi konuları da eserlerinde işlemiştir.
Üslubu açıktır.
Sanat için sanat akımına bağlı kalmıştır.

Eserleri: Otuz Beş Yaş, Düşten Güzel, Sonrası, Ömrümde Sükut, Ziya’ya Mektuplar (1)

Sait Faik Abasıyanık (1906-1954)

Çehov tarzı durum öyküsünün temsilcisidir.
Garip akımının hikayedeki uzantısıdır.
Öykülerinde konu ve olaydan çok, insanları ve değişik zaman bölümlerini işler.
Eserlerinde balıkçılar, doğa, kır, deniz, İstanbul, yoksul çevre, avare ve çaresiz insanlar birer öge olarak yer alır.

Eserleri

Roman: Kayıp Aranıyor, Medar-ı Maişet Motoru

Hikaye: Tüneldeki Çocuk, Semaver, Lüzumsuz Adam, Şahmerdan, Az Şekerli, Mahalle Kahvesi, Alemdağ’da Var Bir Yılan, Havada Bulut, Son Kuşlar, Kumpanya, Havuz Başı

Faruk Nafiz Çamlıbel (1898-1973)

Cumhuriyet şairleri arasında yer alır.
Beş Hececilerin en başarılı ismidir.
En ünlü şiiri ‘Han Duvarları’nı Kayseri’ye edebiyat öğretmenliği görevine gelirken yazmıştır.
Şiir üslubu kendisinden sonra yetişen hece şairlerini etkilemiştir.
Bireysel konulara yönelen şair, memleket sevgisiyle Anadolu’yu da eserlerinde işlemiştir.
Eserlerinde ele aldığı başlıca temalar ölüm, kahramanlık, hasret, ihtiras, tabiat ve aşktır.

Eserleri

Şiir: Han Duvarları, Şarkın Sultanları, Zindan Duvarları, Gönülden Gönüle, Bir Ömür Böyle Geçti, Çoban Çeşmesi

Roman: Yıldız Yağmuru

Oyun: İlk Göz Ağrısı, Canavar, Yayla Kartalı, Akın, Kahraman, Özyurt (1)

Nazım Hikmet Ran (1902-1963)

Türkiye’de serbest şiirin ilk uygulayıcısıdır.
Türkiye’nin olduğu kadar dünyanın da en önemli şairlerinden ve oyun yazarlarından biridir.
Şiire heceyle başlamış, sonra serbest şiire ve toplumcu gerçekçiliğe yönelmiştir.
Eserleri 30’dan fazla dile çevrilmiştir.
Fütürizm akımını Türk şiirine uygulamasının nedeni Rus şair Mayakovksi’nin etkisinde kalmasıdır.

Eserleri

Roman: Kan Konuşmaz, Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim,

Şiir: Gece Gelen Telgraf, 835 Satır, La Fontaine’den Masallar, Jokond ile Sİ-Ya-U, Rubailer, Varan 3, Dört Hapishaneden, 1+1=Bir, Kurtuluş Savaşı Destanı, Sesini Kaybeden Şehir, Memleketimden İnsan Manzaraları, Benerci Kendini Niçin Öldürdü, Şeyh Bedrettin Destanı, Portreler, Taranta Babu’ya Mektuplar

Oyun: Kadınların İsyanı, Kafatası, Demokles’in Kılıcı, Yusuf ile Menofis, Ferhat ile Şirin

Mektup: Cezaevinden Mehmet Fuat’a Mektuplar, Piraye’ye Mektuplar, Kemal Tahir’e Mapushaneden Mektuplar

Necip Fazıl Kısakürek

Şair ve yazardır.
Büyük Doğu dergisini çıkarmıştır.
İslami ideolojinin temsilciliğini yapmış bir sanatçıdır.
İlk dönem şiirlerinde bireyin şehir yaşamındaki yalnızlık ve bunalımlarını tedirgin bir tutumla ele almıştır.
Sonraki dönemde tasavvufi bir dönüşüm yaşamıştır.
Şiirlerinde hece ölçüsü hakimdir.
60’tan fazla eseri vardır.

Eserleri

Şiir: Çile, Örümcek Ağı, Sonsuzluk Kervanı, Kaldırımlar, Ben ve Ötesi

Oyun: Tohum, Yunus Emre, Bir Adam Yaratmak, Reis Bey, Künye, Namı Diğer Parmaksız Salih, Para, Sabır Taşı

Diğer: Babıali Hikayelerim, Kafa Kâğıdı, Aynadaki Yalan

Ahmet Muhip Dıranas (1909-1980)

Şiiri bir ses ve biçim mükemmelliği olarak görür.
Bireysel temaları geleneksel biçimlerle işlemiştir.
Fransız sembolistlerinden etkilemiştir.
Hece ölçüsünü ustalıkla kullanmıştır.
Fahriye Abla şiiriyle tanınır.

Eserleri

Şiir: Kırık Saz, Şiirler

Oyun: O Böyle İstemezdi, Gölgeler

Ziya Osman Saba (1910-1957)

Fransız sembolistlerinden etkilenmiştir.
Hece ve serbest ölçüyle şiirlerini yazmıştır.
Merhamet, ölüm, çocukluk özlemi, kader, iyilik, ev hayatı, Allah’a kulluk ve şükür gibi konulara eserlerinde yer vermiştir.

Eserleri

Hikâye: Değişen İstanbul, Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi

Şiir: Nefes Almak, Geçen Zaman, Sebil ve Güvercinler (1)

Kenan Hulusi Koray (1906-1943)

Yedi Meşalecilerin tek hikâye yazarıdır.
Cumhuriyet Dönemi’nde korku türünde örnekler veren ilk öykücüdür.
Aynı zamanda gazetecidir.
Beş hikâye kitabı yayımlanmıştır.

Hikâye: Bir Otelde Yedi Kişi, Bir Yudum Su, RBK Pansiyonu, Bahar Hikayeleri, Son Öpüş (1)

Yaşar Nabi Nayır (1908-1981)

Şair, hikâye, roman, deneme ve oyun yazarıdır.
Varlık dergisini 48 yıl boyunca tek başına çıkarmıştır.

Eserleri

Şiir: Yedi Meşale, Onar Mısra, Kahramanlar,

Öykü: Bu da Bir Hikayedir, Sevi Çıkmazı

Roman: Adem ile Havva, Bir Kadın Söylüyor

Sabahattin Ali (1907-1948)

Şiir, öykü ve roman yazarıdır.
Eserlerinde ezilen insanların acılarını, sömürülmelerini dile getirir.
Kuyucaklı Yusuf adlı romanı, Türk romanının en özgün örneklerinden biri olarak kabul edilir.
Aldırma Gönül ve Leylim Ley isimli şiirleri çok ünlüdür.

Eserleri

Roman: Kürk Mantolu Madonna, İçimizdeki Şeytan, Kuyucaklı Yusuf

Şiir: Dağlar ve Rüzgâr

Öykü: Kağnı, Bir Orman Hikayesi, Değirmen, Ses, Hanende Melek, Sırça Köşk, Kamyon, Yeni Dünya

Kemalettin Kamu (1901-1948)

Gurbet Şairi olarak bilinir.
Eserlerini sade bir dille yazmıştır.
Eserlerinde aşk, yurt sevgisi ve gurbet konularını işlemiştir.
İntizar, Gurbet ve Bingöl Çobanları şiirleri ile ünlüdür. (1)

Arif Nihat Asya (1904-1975)

Milliyetçi tutumu benimsemiştir.
Bayrak Şairi olarak tanınır.
Aruzla başlayıp rubailer yazmıştır.
Hece ve serbest ölçüyle de şiirler yazmıştır.

Şiir: Aynalarda Kalan, Heykeltıraş, Yastığımın Rüyası, Dualar ve Aminler, Ayetler, Kökler ve Dallar, Bir Bayrak Bir Rüzgâr Bekliyor, Emzikler, Rubaiyyat-ı Arif, Erikli Kapı, Fetih Marşı (1)

Orhan Veli Kanık (1914-1950)

Türk şiirinde büyük bir devrime imza atmıştır.
Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday ile Garip akımını temsil eder.
Yazdığı önsöz ile Türk şiirinin geleneksel değerlerini yıkmıştır.
Kısa hayatına rağmen Kanık’ın edebiyat yaşamı farklı aşamalardan oluşmuştur.

Eserleri

Şiir: Bütün Şiirleri, Garip, Karşı, Vazgeçemediğim, Yenisi, Destan Gibi

Düz Yazı: Bütün Yazıları I, II, Edebiyat Dünyamız, Nesir Yazıları (1)

Oktay Rifat Horozcu (1914-1988)

Şiir, oyun ve roman yazarıdır.
Orhan Veli Kanık’ın ölümünden sonra İkinci Yeni anlayışını benimsemiştir.
Türkçe’nin ses zenginliğini ustalıkla kullanmıştır.
Toplumcu anlayışa yönelmiştir.
Perçemli Sokak isimli kitabıyla anlamca kapalı şiire yönelmiştir. (1)

Eserleri

Şiir: İkilik, Garip, Çobanıl Şiirler, Yaşayıp Ölmek, Elleri Var Özgürlüğün, Aşk ve Avarelik Üstüne Şiirler, Aşık Merdiveni, Güzelleme, Perçemli Sokak, Aşağı Yukarı, Karga ile Tilki

Roman: Bay Lear, Bir Kadının Penceresinden, Danaburnu

Oyun: Yağmur Sıkıntısı, Çil Horoz, Atlarla Filler, Birtakım İnsanlar, Kadınlar Arasında (1)

Melih Cevdet Anday (1915-2002)

Garip akımı çizgisinden ‘Kolları Bağlı Odysseus’ kitabıyla ayrılmıştır.
Şiir, makale, deneme, gezi, anı, roman ve tiyatro yazarıdır.
Toplumcu çizgiyi benimseyen Anday, kendine özgü felsefi şiir akımını başlatmıştır.

Eserleri

Şiir: Garip, Anı, Rahatı Kaçan Ağaç, Tohum, Tek Başına, Telgrafhane, Şinanay, Yan Yana, Yalan, Kolları Bağlı Odysseus, Yağmurun Altında, Göçebe Denizin Üstünde, Güneşte, Tanıdık Dünya, Ölümsüzlük Ardında Gılgamış, Teknenin Ölümü

Roman: Raziye, Zifaftan Önce, İsa’nın Güncesi, Yağmurlu Sokak, Gizli Emir, Dullar Çıkmazı, Aylaklar

Oyun: Ölümsüzler, İçerdekiler, Müfettişler, Mikadonun Çöpleri, Ölüler Konuşmak İster, Yarın Başka Koruda, Dikkat Köpek Var (1)

Attila İlhan (1925-2005)

Romantik toplumcu şairdir.
Şiirlerinde hem toplumsal hem de bireysel konuları işlemiştir.
Edebiyatta ‘Mavi Hareketi’ ile tanınır.
Romanlarında gerilimle birlikte serüven dikkat çeker.

Eserleri

Roman: Haco Hanım Vay, Kurtlar Sofrası, Sırtlan Payı, Dersaadet’te Sabah Ezanları, Bıçağın Ucu, Sokaktaki Adam, Fena Halde Leman, Zenciler Birbirine Benzemez, Yaraya Tuz Basmak

Deneme: Ulusal Kültür Savaşı, Hangi Batı, İkinci Yeni Savaşı, Gerçekçilik Savaşı, Hangi Atatürk, Batı’nın Deli Gömleği

Şiir: Sisler Bulvarı, Kimi Sevsem Sensin, Ben Sana Mecburum, Korkunun Krallığı, Yasak Sevişmek, Elde Var Hüzün, Tutuklunun Günlüğü, Böyle Bir Sevmek, Bela Çiçeği, Duvar, Yağmur Kaçağı

Gezi: Abbas Yolcu (1)

Cevat Şakir Kabaağaçlı (1980-1973)

Halikarnas Balıkçısı olarak bilinir.
Eserlerinde balıkçılık, deniz, deniz hayatı, Bodrum, Ege ve Akdeniz konuları işlenir.
Anadoluculuk akımından etkilenen Cevat Şakir Kabaağaçlı, şiir ve gazetecilik alanında da pek çok esere imza atmıştır.

Eserleri: Mavi Sürgün, Arşipel, Çiçeklerin Düğünü, Altıncı Kıta Akdeniz, Parmak Damgası, Dalgıçlar, Aganta Burina Burinata, Ege Kıyılarından, Hey Koca Kurt, Düşün Yazıları

Cumhuriyet dönemi yazar ve şairlerini daha yakından tanımak isterseniz yazıda geçen eserlerden seçtiklerinizi okumanızı tavsiye ederiz. Günlük hayatın koşuşturmacası içinde okumaya vakit ayıramıyorsanız okuma hızınızı artırarak kısa sürede daha fazla kitap okuma becerisi edinebilirsiniz. Çevrim içi hizmet veren Hızlıgo ile günde 20 dakika pratik yaparak anlayarak okuma hızınızı kısa sürede 2 katına kadar artırabilirsiniz.

Kaynak

Şahin, T. (2014), LYS Edebiyat Özet, 1. Basım, Delta Kültür Yayınevi, Ankara. (1)