Zarflar (Belirteçler) Konu Anlatımı

İçindekiler

Zarf Nedir?

Zarflar (belirteçler); fiilleri, fiilimsileri, sıfatları ve zarfları çeşitli yönlerden belirten sözcüklerdir. Zarflar, cümlede eylemin nasıl, ne zaman, ne kadar yapıldığını ya da hangi yönde gerçekleştiğini belirtir. Ayrıca fiil ve fiilimsi gibi hareket bildiren sözcüklerin yanı sıra sıfatları ve diğer zarfları da çeşitli yönlerden niteleyebilirler.

Zarfların Özellikleri

Zarflar, fiillerin ve fiilimsilerin anlamını belirler ve niteler. Fiile veya fiilimsiye çeşitli sorular sorarak zarfların türünü ve görevini belirleyebiliriz. Örnekler:

Hızlıca koştu. (Nasıl koştu?)
Dün geldim. (Ne zaman geldim?)
İçeri girdi. (Nereye girdi?)
Çok çalıştı. (Ne kadar çalıştı?)

Zarflar, sıfatların ve diğer zarfların da anlamını belirler ve derecelendirir. Örnekler:

Çok güzel bir gün. (Ne kadar güzel?)
Pek hızlı koşuyordu. (Ne kadar hızlı?)

Zarflar, cümlede sorulan "Nasıl?", "Ne zaman?", "Nereye?", "Ne kadar?" ve "Niçin?" gibi sorulara cevap verir. Örnekler:

Nasıl geldin?
Ne zaman döneceksin?
Nereye gidiyorsun?
Ne kadar bekledin?
Niçin gelmedin?

Zarflar, tek başlarına kullanıldıklarında isim görevinde olabilirler. Bu durumda cümlede zarf değil isim olarak işlev görürler. Örnekler:

Dışarı çıkmak yasak. (Burada "dışarı" isimdir.)
İçeri girdi. (Burada "içeri" zarf.)

Zarflar cümlede genellikle fiilden önce gelirler, ancak cümledeki yerleri esnektir ve farklı konumlarda kullanılabilirler. Örnekler:

Hızlıca eve koştu.
Eve hızlıca koştu.

Zarflar, cümleye çeşitli anlamlar katarak anlatımı zenginleştirirler. Kesinlik, dilek ve olasılık gibi anlamlar zarflarla ifade edilebilir. Örnekler:

Mutlaka gel. (Kesinlik)
Keşke burada olsaydın. (Dilek)
Belki gelir. (Olasılık)

Bazı zarflar ek aldıklarında isim veya sıfat görevinde kullanılabilirler. Örnekler:

İçeri girdi. (Zarf)
İçeriye girdi. (İsim)
Aşağı in. (Zarf)
Aşağıya in. (İsim)

Zarf Çeşitleri

Zarflar, belirttikleri yönlere göre beş ana gruba ayrılır:

1. Durum (Hal) Zarfı

Durum zarfları, fiillerin ya da fiilimsilerin nasıl yapıldığını belirten sözcüklerdir. Bu zarflar, cümlede fiile sorulan "Nasıl?" sorusuna cevap verir. Genellikle fiilden önce gelirler ve fiilin durumunu belirlerler.

a. Niteleme Zarfları

Niteleme zarfları, fiilin nasıl yapıldığını belirten zarflardır. Genellikle "Nasıl?" sorusuna cevap verirler ve fiilin niteliğini ifade ederler. Örnekler:

Yavaşça yürüdü. (Nasıl yürüdü?)
Dikkatle dinledi. (Nasıl dinledi?)
Gizlice konuştu. (Nasıl konuştu?)

b. Kesinlik Zarfları

Kesinlik zarfları, fiilin kesin olarak gerçekleştiğini ifade eder. Kesinlik zarfları, "kesinlikle", "elbette", "mutlaka", "şüphesiz" ve "asla" gibi sözcüklerle ifade edilir. Örnekler:

Mutlaka gelmelisin.
Elbette başaracaksın.
Asla vazgeçmem.

c. Yineleme Zarfları

Yineleme zarfları, eylemin tekrarlandığını ifade eden zarflardır. "Yine", "gene", "tekrar", "sık sık", "arada bir" ve "ikide bir" gibi sözcüklerle ifade edilir. Örnekler:

Yine geldiler.
Sık sık görüşüyoruz.
Tekrar dene.

d. Olasılık Zarfları

Olasılık zarfları, eylemin gerçekleşme olasılığını ifade eder. "Belki", "galiba", "sanırım", "herhalde" ve "muhtemelen" gibi sözcüklerle ifade edilir. Örnekler:

Belki yarın gelir.
Sanırım doğru söylüyor.
Galiba yağmur yağacak.

e. Yaklaşıklık Zarfları

Yaklaşıklık zarfları, eylemin tam olarak değil yaklaşık olarak gerçekleştiğini ifade eder. "Aşağı yukarı", "hemen hemen", "yaklaşık olarak" ve "şöyle böyle" gibi sözcüklerle ifade edilir. Örnekler:

Aşağı yukarı bir saat bekledik.
Hemen hemen bitirdim.
Yaklaşık olarak 50 kişi vardı.

f. Üleştirme Zarfları

Üleştirme zarfları, eylemin dağıtımlı olarak yapıldığını ifade eden zarflardır. "-er, -ar" ekleriyle oluşturulan sözcüklerle ifade edilir. Örnekler:

Çocuklar ikişer ikişer sıraya girdiler.
Arabalar beşer beşer park edildi.
Kitapları üçer üçer dağıttı.

g. Sınırlama Zarfları

Sınırlama zarfları, eylemin belli bir sınıra kadar yapıldığını ifade eder. "Sadece", "yalnızca", "ancak", "bir tek" ve "tek" gibi sözcüklerle ifade edilir. Örnekler:

Sadece onu bekledim.
Yalnızca bir saatimiz var.
Ancak bu kadar yapabildim.

2. Zaman Zarfı

Zaman zarfları, fiillerin ya da fiilimsilerin ne zaman yapıldığını belirten sözcüklerdir. Bu zarflar, cümlede fiile sorulan "Ne zaman?" sorusuna cevap verir. Fiilin yapılış zamanını gösterirler. Örnekler:

Dün seni aradım. (Ne zaman aradım?)
Sabahleyin yürüyüş yaparız. (Ne zaman yürüyüş yaparız?)
Her gün kitap okur. (Ne zaman kitap okur?)

Zaman zarfları, eylemin hangi zamanda gerçekleştiğini belirtir.

3. Yer-Yön Zarfı

Yer-yön zarfları, fiil ve fiilimsilerin yönünü, eylemin hangi yöne doğru yapıldığını belirten sözcüklerdir. Bu zarflar, cümlede fiile sorulan "Nereye?" sorusuna cevap verir. Bu zarflar ek almazlar, aldıklarında isim olurlar. Örneğin; "İçeriye girdi." (İçeri sözcüğü ek aldığı için isim olmuştur.) Örnekler:

Çocuk aşağı indi. (Nereye indi?)
Misafirler içeri girdi. (Nereye girdi?)
Köpek dışarı çıktı. (Nereye çıktı?)

Yer-yön zarfları, eylemin yönünü belirtir.

4. Miktar (Azlık-Çokluk) Zarfı

Miktar zarfları; fiillerin, sıfatların ve zarfların miktarını belirten sözcüklerdir. Bu zarflar, cümlede fiile, sıfata ya da zarfa sorulan "Ne kadar?" sorusuna cevap verir. Fiilin, sıfatın veya başka bir zarfın derecesini belirtirler. Örnekler:

Çok çalıştı. (Ne kadar çalıştı?)
Biraz bekle. (Ne kadar bekle?)
Daha iyi çalışmalısın. (Ne kadar iyi çalışmalısın?)

Miktar zarfları, eylemin veya nitelenen unsurların miktarını belirtir.

5. Soru Zarfı

Soru zarfları; fiili, fiilimsiyi veya başka zarfları soru yoluyla belirten sözcüklerdir. Bu zarflar, cümlede fiile sorulan "Nasıl?", "Ne zaman?", "Nereye?", "Ne kadar?" ve "Niçin?" gibi sorularla belirlenir. Örnekler:

Nasıl geldin?
Ne zaman döneceksin?
Nereye gidiyorsun?
Ne kadar bekledin?
Niçin gelmedin?

Soru zarfları, eylemin özelliklerini soru yoluyla belirtir.

Zarflarda Pekiştirme

Pekiştirme zarfları; eylemlerin, durumların veya sıfatların anlamını daha güçlü ve etkileyici hale getirmek için kullanılan zarflardır. Pekiştirme zarfları, cümlenin anlamını pekiştirir ve vurgulamak istenilen durumu daha belirgin hale getirir.

Yeniden Pekiştirme: Bir eylemin tekrarlanarak pekiştirilmesi durumudur. Örneğin; Tekrar tekrar okudu.
Çeşitli Zarflarla Pekiştirme: Zarfların anlamını pekiştirmek için kullanılan diğer zarflar. Örneğin; Çok hızlı koştu.
İkili Zarflarla Pekiştirme: Aynı anlama gelen iki zarfın birlikte kullanılarak anlamın pekiştirilmesi. Örneğin; Hızlı hızlı konuştu.

Yapı Bakımından Zarflar

Zarflar, yapıları bakımından dört gruba ayrılır: Basit zarflar, türemiş zarflar, birleşik zarflar ve öbekleşmiş zarflar. Her bir grup, zarfların yapısal özelliklerine göre sınıflandırılmıştır.

1. Basit Zarflar

Basit zarflar, herhangi bir ek almadan kullanılan kök halinde zarflardır. Bu zarflar, yapılarında ek bulunmayan, yalın hâldeki zarflardır. Örnekler:

Dün geldim.
Hızlı koştu.
İleri git.
Az çalıştı.

2. Türemiş Zarflar

Türemiş zarflar, kök hâlindeki sözcüklere yapım ekleri getirilerek oluşturulan zarflardır. Bu ekler, sözcüğün anlamını zarf olarak değiştiren eklerdir. Örnekler:

Hızlıca koştu. ("Hız" kökünden "-lı ve -ca" ekiyle türemiştir.)
Dikkatlice dinledi. ("Dikkat" kökünden "-li -ce" ekiyle türemiştir.)
Gizlice konuştu. ("Giz" kökünden "-li -ce" ekiyle türemiştir.)

3. Birleşik Zarflar

Birleşik zarflar, iki veya daha fazla sözcüğün birleşmesiyle oluşan zarflardır. Bu zarflar, iki ayrı sözcüğün birleşik hâlde kullanılmasıyla meydana gelir. Örnekler:

Geceleyin yürüyüş yaptı. ("Gece" ve "leyin" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur.)
Bugün okula gitmedi. ("Bu" ve "gün" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur.)

4. Öbekleşmiş Zarflar

Öbekleşmiş zarflar, birden fazla kelimenin bir araya gelerek oluşturduğu zarf öbekleridir. Bu zarflar, tek bir zarf gibi kullanılan kelime gruplarıdır. Örnekler: