Bilmeceler, zeka ve pratik düşünme yeteneğinin geliştirilmesi açısından oldukça önemlidir. Her yaş grubundan insan için eğlenerek öğrenmeyi sağlayacak dikkat çekici, esprili, biraz da karmaşık olabilecek ipuçları barındıran tekerleme benzeri söylemlere bilmece denir. Bilmeceler kültürel birer örnek sayılabilir ve genellikle nesilden nesle aktarılırlar.
Bilmeceler anonim olabileceği gibi, yazarı bilinen örnekleri de olabilir. Türkiye’de de bilmece derlemelerinden oluşan bilmece kitapları oldukça yaygındır. Bu kitaplar yazarları belli olmayan ve kültür aracılığıyla aktarılan bilmeceleri içerebileceği gibi bilmece yazarlarına ait örnekleri de içerebilirler.
Bilmeceler kolay ve zor olarak seviyelere ayrılabilir. Kolay bilmeceler genellikle geleneksel ve yazarı belli olmayan, basit cümleler ve özellikler içeren örneklerken oluşurken, zor bilmeceler sonradan yazılan daha karmaşık hatta felsefi öğeler barındıran örnekler olabilirler. Bilmece çözmek, pratik zeka ile ilişkili olabilir. Hızlı ve yaratıcı düşünme yeteneğini geliştirir. Bu nedenle bazı iş görüşmelerinde bilmece denebilecek sorulara yer verildiği bilinmektedir.
Siz de bilmeceleri seviyorsanız yazımızın devamında farklı zorluk seviyelerinde pek çok bilmece bulabilirsiniz.
İçindekiler
Bilmece Nedir?
Bilmeceler nesnelerin, canlıların, duyguların, özelliklerin üstü kapalı bir biçimde anlatılmasıdır. Özellikle Anadolu’da eğlenme ve vakit geçirme amacıyla yaygın şekilde kullanılırlar. Bilmeceler Anadolu’da asal, elçim, masal, mat, metal, tapmaca, bulmaca, hikaye, söz, bilmeli, metal, tanımaca, fıcık, dele, gazelleme gibi isimlerle anılırlar.
Bilmecelerin Tarihi
Bilmecelerin tam olarak ne zaman ortaya çıktığı bilinmese de çok eski tarihlerden beri kullanıldıkları bilinmektedir. Çok eskilerde, kan dökmeden zeka ile savaşmak isteyen bireylerin birbirlerine bilmece sorarak yarıştığı bilinmektedir. Bununla beraber, iletişim araçlarının az ve imkanların kısıtlı olduğu eski dönemlerde bilmeceler toplu vakit geçirmenin de önemli araçları olmuşlardır.
Bilmecelerin sözlü gelenekten ortaya çıktığı bilinmektedir. Bilmeceye dair ilk bilgilere de Türk dilinin ilk yazılı kaynaklarından olan Divan-ı Lugat-ı Türk’te rastlanmaktadır. Bu eserde bilmeceler abuz, tabuzgu, neng, tabuz gok, tabzuğ, tabuzgu, tapzugug gibi isimlerle bulunabilirler.
Bilmece sorma bir gelenektir. Bu gelenekte bilmecelerin zorluğu giderek artırılmaktadır. Birçok kişi bilmeceyi cevaplamaya uğraşırken, soran kişi ek ipuçları verebilmektedir. Cevabı çok belli etmeyecek biçimde ipucu verilmesi bu gelenekte normaldir.
Bilmecelerin Özellikleri
- Bilmeceler halk edebiyatına ait bir türdür.
- Zekayı sınamak için kullanılabilir.
- Topluluklar içerisinde hep birlikte şarkılı şekilde söylenebilirler.
- Bilmeceler hem şiir biçiminde hem de düzyazı biçiminde yazılabilir.
- Şiir yapısına sahip bilmeceler uyaklıdır.
- Bilmecelerin bir uyak düzeni vardır. Kafiye şemalarını çıkartmak mümkündür.
İçeriklerine Göre Bilmece Kategorileri
Bilmeceler farklı özelliklerine göre gruplandırılabilir. Söyleniş biçimi, yazılış biçimi ve içeriklerine göre ayrılırlar. Yazılış biçimine göre ayrılan bilmeceler, bilmecenin düz yazı mı yoksa şiir biçiminde mi olduğuyla ilgilidir. Söyleniş biçimine göre olanlar, bilmece içerisinde kalıplaşmış sözler veya deyimler olup olmadığına göre sınıflandırılır.
En geniş bilmece sınıfı içeriklerine göre bilmecelerdir. İçeriklerine göre bilmeceler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
- Alfabenin belli harflerinin bulunmasını isteyen
- İnsan vücudunun farklı bilinmesini isteyen
- Soyut bir kavramın tahmin edilmesini isteyen
- Birkaç nesneyi kapsayan bilmeceler
Kolay Bilmeceler ve Kolay Bilmece Örnekleri
Kolay bilmeceler, daha basit olan, genellikle cevabı oldukça açık olan bilmecelerdir. Bu tip bilmeceler çocuk gelişimi ve eğlenceli bir öğrenim için önemlidir. Bilmecelerin cevaplama hızı pratik yapılarak geliştirilebilir. Kolay bilmeceler özellikle çocuklar için uygundur. Çocukların yaratıcı düşünme pratiği kazanması açısından bu tip sorularla farklı düşünme pratikleri yapmaları oldukça önemlidir.
Çocukların eğlenerek öğreneceği, düşünmeye sevk edecek keyifli kolay bilmece örnekleri listesini aşağıda bulabilirsiniz:
1. Parmağında gözüm var, daireyim köşem yok. Parlak ya da mat, beni takar damat.
Cevap: Yüzük
2. Bana bakan beni değil kendini görür.
Cevap: Ayna
3. Kendisini göremez ama sana dünyaları gösterir.
Cevap: Göz
4. İnci gibi dişlerim /Tahtalar, ahşaplar dişlerim.
Cevap: Testere
5. Bilmece bildirmece /El üstünde kaydırmaca.
Cevap: Sabun
6. Bilmece bildirmece/ Dil üstünde kaydırmaca.
Cevap: Dondurma
7. Onun işi yüksektedir/Kanatsız da uçabilir.
Cevap: Pilot
8. Bozulsa bile günde iki kere doğruyu söyler.
Cevap: Saat
9. Elle tutulmaz, gözle görülmez/ Hem burada durmaz, hem geçip gider.
Cevap: Zaman
10. Sana söylenir bil diye /Sakın başkasına söyleme.
Cevap: Sır
11. Küçücük fıçıcık içi dolu turşucuk.
Cevap: Limon
12. Pazardan aldım bir tane eve geldim bin tane.
Cevap: Nar
13. İki camlı pencere bakıp durur her yere.
Cevap: Gözlük
14. Akşam sayamazsın sabah bulamazsın.
Cevap: Yıldız
15. Tekme yer suçu yok.
Cevap: Top
16. Gözü var görmez, kulağı var duymaz, eli var kıpırdamaz.
Cevap: Heykel
17. Adını söylerseniz, yok olur.
Cevap: Sessizlik
18. Buradan baktım birçok, yanına vardım hiç yok.
Cevap: Sis
19. Kapıyı açar, kapamadan kaçar.
Cevap: Rüzgar
20. Onu beslersen yaşar, sularsan ölür.
Cevap: Ateş
21. Dişleri var ama ısıramaz.
Cevap: Tarak
22. Çat orada, çat burada, çat kapı arkasında.
Cevap: Süpürge
23. En çok kardeşi olan meyve nedir?
Cevap: Üzüm
24. İncecik beli, elimin eli
Cevap: Çatal
25. Ateş olmayan yerde ne olmaz?
Cevap: İtfaiye
26. Kediler neden dört ayaklarının üstüne düşer?
Cevap: Beş ayakları olmadığı için
27. Herkesin önüne şapka çıkarttığı kişi kimdir?
Cevap: Berber
28. Elsiz ayaksız kapı açar.
Cevap: Anahtar
29. Hangi macunun tadı güzeldir?
Cevap: Lahmacun
30. Az gitti, uz gitti/Dere tepe düz gitti/Altı ay bir güz gitti/Uyanınca hep bitti.
Cevap: Rüya
31. Yer altında turuncu minare.
Cevap: Havuç
32. O her gün yeniden doğar /Dünyaya haber yayar.
Cevap: Gazete
Zor Bilmeceler
Bilmecelerin zorluğu arttıkça, cevaplamak için gereken bilgi birikimi artar ve ihtiyaç duyulan genel kültür seviyesi yükselir. Zor bilmeceler aynı zamanda yaratıcı düşünceyi geliştiren oldukça eğlenceli pratiklerdir. Bu tip bilmecelerde, benzetme gibi söz sanatları bolca bulunabilir.
1. Ev ikiye yarılmış, etrafa boncuklar saçılmış.
Cevap: Bezelye
2. Ak, kara renkli altmış dört yurtlu.
Cevap: Satranç
3. Bir kuyum var, iki renkli su akar.
Cevap: Yumurta
4. Ayağı yok kaçar, kanadı yok uçar.
Cevap: Bulut
5. Serili hasır gibi, sürülür esir gibi.
Cevap: Dut
6. Altı tahta üstü tahta, içinde bir sarı sofra.
Cevap: Badem
7. Kuyruğu var fare değil, rengi siyah kömür değil.
Cevap: Turp
8. İçime koydukların anı olur, duvardayken şık durur. Çiviyi görünce yaklaştır, ikimiz bir bütün olur.
Cevap: Çerçeve
9. Kocaman beyaz bir perde. Bilsen neler var içinde. Hikayeler masallar. O perdede oynarlar.
Cevap: Sinema
10. Yer altındadır evi, yersen bitmez lezzeti.
Cevap: Pancar
11. Bir bağım var, uzundur uzun.
Cevap: Sene
12. Kara tavuk dalda yatar, dal kırılır yerde yatar.
Cevap: Zeytin
13. Dereler tepeler, şık şık küpeler.
Cevap: Kiraz
14. Bahçede bağlı bohça.
Cevap: Lahana
15. Çarşıdan aldım kapkara, evde kırmızılaştı maskara.
Cevap: Kömür
16. Karnı yer, sırtı atar.
Cevap: Rende
17. Ha dört gözlü, ha iki gözlü. Oynasan karşısında sazlı sözlü. Göremez seni sözün özü.
Cevap: Ocak
18. Dereden karşıya gölgesiz geçer.
Cevap: Nefes
19. Altı göl, üstü gül.
Cevap: Gaz lambası
20. Yavaş gider izi yok, hızlı gider tozu yok.
Cevap: Gölge
21. Ağaçtaki gizli sandık.
Cevap: Ceviz
22. Zili var, kapısı yok.
Cevap: Telefon
23. Yer altında, kırmızı su.
Cevap: Lav
24. Bir çocuğum var şapkalı.
Cevap: Çivi
25. Ağzı var konuşmaz, yatağı var uyumaz.
Cevap: Akarsu/Dere
26. Kalaylı tas, duvara as.
Cevap: Ayna
27. Kıştan kaçmaz, yaprağı uçmaz.
Cevap: Çam ağacı
28. Başında saç yok, içinde tat çok.
Cevap: Balkabağı
29. Yerin altında sarı benek.
Cevap: Altın
30. El eker dil biçer.
Cevap: Yazı
31. Eğer bana sahipsen, beni paylaşmak istersin. Beni paylaşırsan, bana sahip değilsindir.
Cevap: Sır
Bilmeceler, binlerce yıldır insanların öğrenmek, yarışmak, zaman geçirmek için kullandıkları sözlü ürünlerdir. İletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte bilmecelere yönelik rağbet azalmıştır. Cep telefonları, sosyal medya ve internet insanların vakitlerinin çoğunu aldığı için bilmece söyleme ve yarışma gelenekleri ne kadar unutulmuş olsa da bilmeceler özellikle çocuklar tarafından sevilmeye devam etmektedir.
Benzer İçerikler
