İlk Çağ Uygarlıklarının Bilim ve Teknolojiye Katkıları

Yazının İcadı ve İlk Yazılı Kanunlar

Sümerler ve Çivi Yazısı

 

Yazının icadı, insanlık tarihindeki en önemli dönüm noktalarından biridir. Yazının ilk defa MÖ 3200 civarında Mezopotamya'da Sümerler tarafından icat edildiği kabul edilir. Sümerler, ticaret ve bürokratik ihtiyaçlarını karşılamak için çivi yazısını geliştirmişlerdir. Sümerlerin çivi yazısı, kil tabletler üzerine sivri uçlu kamışlarla yazılan işaretlerden oluşur. Bu yazı sistemi, karmaşık bir sembolizm ve logogramlar içerir. Çivi yazısı; ticari işlemler, tapınak kayıtları, hukuki metinler ve edebi eserlerin yazılması için kullanılmıştır. İlk yazılı belgeler, ticari kayıtlar ve tarım ürünlerinin hesaplamalarıdır.

 

Mısır Hiyeroglifleri

 

Mısır'da MÖ 3000 civarında hiyeroglif yazı sistemi geliştirilmiştir. Bu yazı sistemi, resimsel semboller kullanarak düşünceleri ve kelimeleri ifade eder. Hiyeroglifler; taş anıtlar, tapınak duvarları ve mezarlar üzerine kazınarak yazılmıştır. Mısır hiyeroglifleri hem dini metinlerde hem de günlük yaşamı anlatan metinlerde kullanılmıştır. Mısırlılar, papirüs bitkisinden elde edilen papirüs kağıdını kullanarak yazılı belgeler oluşturmuşlardır. Bu, yazının taşınabilirliğini ve yayılmasını kolaylaştırmıştır.

 

Çin Yazı Sistemi

 

Çin yazı sistemi, MÖ 1600 civarında Shang Hanedanlığı döneminde geliştirilmiştir. Çin yazısı, logogramlardan oluşur ve her sembol bir kelimeyi veya anlamı temsil eder. İlk Çin yazılı belgeleri, bronz kaplar ve taş anıtlar üzerine kazınmıştır. Bu yazılar, dini törenler ve kraliyet kayıtları ile ilgilidir. Çinliler, yazının yaygınlaşmasını sağlayan kağıt ve mürekkebi icat etmişlerdir. Bu buluşlar, yazının daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır.

İlk Yazılı Kanunlar

Ur-Nammu Kanunları (MÖ 2100)

 

Mezopotamya, Ur Şehri’nde Ur-Nammu, Sümer kralı tarafından hazırlanmış olan bu kanunlar, bilinen en eski yazılı kanunlardandır. Kanunlar, adalet ve sosyal düzeni sağlamak için çeşitli suçlar ve cezalarla ilgili hükümler içerir. Bu kanunlar, hırsızlık, cinayet, zina ve kölelik gibi konuları kapsar. Ayrıca tazminat ve bedel ödeme sistemleri üzerine de hükümler içerir.

 

Hammurabi Kanunları (MÖ 1754)

 

Babil kralı Hammurabi tarafından hazırlanan bu kanunlar, hukuk tarihinde önemli bir yere sahiptir. Hammurabi Kanunları, toplumdaki farklı sosyal sınıflar için çeşitli yasalar ve cezalar belirler. Hammurabi Kanunları, "göze göz, dişe diş" prensibiyle tanınır. Kanunlar, ticaret, aile hukuku, miras, borçlar ve cezai suçlar gibi geniş bir yelpazede hükümler içerir. Kanunlar, siyah bazalt bir dikilitaş üzerine yazılmıştır ve bu dikilitaş günümüzde Louvre Müzesi'nde sergilenmektedir.

 

Hitit Kanunları (MÖ 1650-1500)

 

Hitit İmparatorluğu tarafından hazırlanan Hitit kanunları, çeşitli suçlar ve cezalarla ilgili hükümler içerir. Bu kanunlar; tarım, hayvancılık, ticaret ve aile hukuku gibi alanları kapsar. Hitit kanunları, insancıl ve adaletli hükümleri ile dikkat çeker. Bu kanunlar, tazminat ve bedel ödeme sistemlerine önem verir. Ayrıca kadın hakları ve kölelik konularında da hükümler içerir.

 

12 Levha Kanunları (MÖ 450)

 

Roma Cumhuriyeti’nde hazırlanan 12 Levha Kanunları, Roma hukukunun temelini oluşturan ve halkın erişimine sunulan ilk yazılı kanunlardır. Bu kanunlar, toplumsal düzeni sağlamak ve hukuki anlaşmazlıkları çözmek için hazırlanmıştır. 12 Levha Kanunları; borçlar, aile hukuku, mülkiyet hakları ve kamu düzeni gibi konuları kapsar. Bu kanunlar, Roma hukuk sisteminin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. 

Matematik ve Astronomi Çalışmaları

İlk Çağ uygarlıkları, matematik ve astronomi alanlarında önemli keşifler ve çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışmalar, günümüz bilim ve teknoloji anlayışının temellerini atmış ve birçok alanda ilerlemeler kaydedilmesini sağlamıştır.

 

Sümerler

 

Matematik:

 

• 60 Tabanlı Sayı Sistemi: Sümerler, 60 tabanlı bir sayı sistemi geliştirmişlerdir. Bu sistem, günümüzde açı ölçümleri ve zaman hesaplamalarında kullanılmaktadır (360 derece, 60 dakika, 60 saniye gibi).
• Geometrik Hesaplamalar: Sümerler, arazi ölçümleri ve mimari planlamalar için geometrik hesaplamalar yapmışlardır. Bu hesaplamalar, sulama sistemlerinin ve zigguratların inşasında kullanılmıştır.

 

Astronomi:

 

• Ay Takvimi: Sümerler, Ay'ın evrelerini baz alarak bir takvim geliştirmişlerdir. Bu takvim, tarımsal faaliyetlerin düzenlenmesinde büyük rol oynamıştır.
• Gök Bilimi Gözlemleri: Sümerler, yıldızların ve gezegenlerin hareketlerini gözlemleyerek astronomi bilimine katkıda bulunmuşlardır. Bu gözlemler, gök cisimlerinin periyodik hareketlerini anlamalarına yardımcı olmuştur.

 

Mısırlılar

 

Matematik:

 

• Geometri: Mısırlılar, piramitlerin inşasında ve arazi ölçümlerinde ileri düzey geometrik hesaplamalar yapmışlardır. Özellikle dik üçgenler ve oranlar konusunda önemli bilgiler geliştirmişlerdir.
• Hacim ve Alan Hesaplamaları: Mısırlılar, çeşitli yapıların hacim ve alanlarını hesaplamışlardır. Bu hesaplamalar, Nil Nehri'nin taşkınlarının etkilerini ölçmede ve tarımsal alanları düzenlemede kullanılmıştır.

 

Yunanlılar

 

Astronomi:

 

• Güneş Takvimi: Mısırlılar, 365 günlük güneş takvimini geliştirmişlerdir. Bu takvim, tarım faaliyetlerinin düzenlenmesinde ve dini bayramların belirlenmesinde kullanılmıştır.
• Gök Bilimi Gözlemleri: Mısırlılar, Sirius yıldızının (Sothis) doğuşunu gözlemleyerek Nil Nehri'nin taşkın zamanlarını tahmin etmişlerdir. Bu, tarım için büyük önem taşımaktadır.

 

Matematik:

 

• Pisagor Teoremi: Pisagor, dik üçgenlerin kenarları arasındaki ilişkiyi ifade eden Pisagor Teoremi'ni geliştirmiştir. Bu teorem, matematiğin temel taşlarından biridir.
• Öklid'in Elementleri: Öklid, geometri üzerine yazdığı "Elementler" adlı eseriyle geometrinin temellerini atmıştır. Bu eser, yüzyıllar boyunca matematik eğitiminin temel kaynaklarından biri olmuştur.
• Arşimet: Arşimet, hidrostatik, geometri ve matematik alanlarında önemli keşifler yapmıştır. Arşimet'in Pi sayısı ve eğrilerin alanları üzerine çalışmaları, matematik tarihinde büyük bir yer tutar.

 

Astronomi:

 

• Heliosentrik Teori: Aristarkus, Dünya'nın ve gezegenlerin Güneş etrafında döndüğünü öne sürmüştür. Bu, heliosentrik evren modelinin ilk örneklerindendir.
• Gözlem ve Hesaplamalar: Hipparkus, yıldızların konumlarını ve hareketlerini belirlemek için hassas gözlemler yapmış ve yıldız katalogları oluşturmuştur. Ayrıca Güneş ve Ay tutulmalarını hesaplamıştır.
• Batlamyus: Batlamyus, "Almagest" adlı eseriyle geosantrik evren modelini detaylandırmıştır. Bu model, Orta Çağ boyunca astronominin temel referanslarından biri olmuştur.

 

Çinliler

 

Matematik:

 

• Çin Matematiği: Çinliler, sayı sistemleri ve hesaplama tekniklerinde ileri gitmişlerdir. Matematiksel problemlerin çözümünde kullanılan "Dokuz Bölümde Matematik Sanatı" adlı eser, Çin matematiğinin önemli bir kaynağıdır.
• Pisagor Teoremi'nin Bir Versiyonu: Çinli matematikçiler, Pisagor Teoremi'nin bir versiyonunu geliştirmişlerdir. Bu, dik üçgenlerin kenarları arasındaki ilişkiyi ifade eder.

 

Astronomi:

 

• Takvimler: Çinliler, Ay ve Güneş'in hareketlerine dayanan çeşitli takvimler geliştirmişlerdir. Bu takvimler, tarım ve dini bayramlar için kullanılmıştır.
• Gözlem ve Kayıtlar: Çinli astronomlar, Güneş ve Ay tutulmalarını ve kuyruklu yıldızları dikkatle gözlemleyip kayıt altına almışlardır. Bu gözlemler, astronomi biliminin gelişiminde önemli rol oynamıştır.

 

Hintliler

 

Matematik:

 

• Sıfır ve Ondalık Sistem: Hintli matematikçiler, sıfır kavramını ve ondalık sayı sistemini geliştirmişlerdir. Bu buluşlar, modern matematiğin temel taşlarını oluşturur.
• Aryabhata: Aryabhata, astronomi ve matematik alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Pi sayısı ve trigonometri üzerine çalışmaları, matematik tarihinde önemli bir yer tutar.

 

Astronomi:

 

• Güneş ve Ay'ın Hareketleri: Hintli astronomlar, Güneş ve Ay'ın hareketlerini inceleyerek, tutulmaların zamanlarını ve gezegenlerin yörüngelerini hesaplamışlardır.
• Ay Takvimi: Hintli astronomlar, Ay'ın evrelerine dayanan takvimler geliştirmişlerdir. Bu takvimler, tarımsal faaliyetler ve dini ritüeller için kullanılmıştır.

Mimari ve Mühendislik Harikaları

İlk Çağ uygarlıkları, mimari ve mühendislik alanında büyük ilerlemeler kaydetmişler ve birçok görkemli yapı inşa etmişlerdir. Bu yapılar, dönemin teknik bilgisini, estetik anlayışını ve kültürel değerlerini yansıtan önemli eserlerdir.

 

1. Mısır Piramitleri

 

Mısır Giza'da inşa edilen piramitler, antik dünyanın en büyük ve en görkemli yapılarıdır. Giza'daki Keops Piramidi, bu yapıların en büyüğü ve en ünlüsüdür. Piramitlerin inşası, ileri düzey mühendislik ve matematik bilgisini gerektirmiştir. Büyük taş blokların hassas bir şekilde yerleştirilmesi ve yapıların dayanıklılığı, dönemin teknolojik becerisini gösterir. Piramitler, firavunların mezarı olarak inşa edilmiştir. Aynı zamanda Mısır'ın dini ve kültürel yapısını yansıtan anıtlardır.

 

2. Babil'in Asma Bahçeleri

 

Babil'in Asma Bahçeleri, antik dünyanın yedi harikasından biridir. Bu bahçeler, teraslar üzerine inşa edilmiş ve zengin bitki örtüsü ile süslenmiştir. Asma Bahçeler, gelişmiş sulama sistemleri ile ünlüdür. Su, Fırat Nehri'nden bahçelere taşınarak bitkilerin sulanması sağlanmıştır. Bahçelerin varlığı kesin olarak kanıtlanmamış olsa da antik yazarlar tarafından sıkça anlatılmış ve efsanevi bir yapı olarak kabul edilmiştir.

 

3. İskenderiye Feneri

 

İskenderiye Feneri, antik dünyanın yedi harikasından biridir. Denizcilerin yolunu bulmalarını sağlamak için inşa edilmiştir. Fener, yaklaşık 120-130 metre yüksekliğindeydi ve beyaz mermerden yapılmıştır. Üst kısmında büyük bir ateş yanar ve ışığı denizcilere rehberlik ederdi. Fener, birçok deprem sonucunda yıkılmıştır. Ancak kalıntıları ve antik yazıtlar, fenerin ihtişamını ve önemini göstermektedir.

 

4. Parthenon

 

Parthenon, Yunan tanrıçası Athena'ya adanmış bir tapınaktır. Atina Akropolü'nde yer alır ve antik Yunan mimarisinin en önemli örneklerinden biridir. Parthenon, Dorik mimari düzenine uygun olarak inşa edilmiştir. Sütunları, kabartmaları ve heykelleri ile dikkat çeker. Parthenon, Yunan sanatının ve estetik anlayışının zirvesini temsil eder. Mimari detayları ve heykelleri, Yunan kültürünün sanatsal zenginliğini yansıtır.

 

5. Knossos Sarayı

 

Knossos Sarayı, Minos uygarlığının merkezi olan Girit Adası'nda yer alır. Bu saray, dönemin en büyük ve en karmaşık yapılarından biridir. Saray; birçok oda, koridor ve avlu ile labirent benzeri bir yapıya sahiptir. Bu yapı, Minotaur efsanesine ilham kaynağı olmuştur. Sarayın duvarlarında yer alan freskler, Minos sanatının güzelliklerini sergiler. Ayrıca gelişmiş su ve kanalizasyon sistemleri, Minosların mühendislik bilgisini gösterir.

 

6. Çin Seddi

 

Çin Seddi, Çin'i kuzeyden gelen istilalardan korumak için inşa edilmiştir. Dünyanın en uzun savunma duvarıdır ve yaklaşık 21.196 kilometre uzunluğundadır. Çin Seddi'nin inşası, büyük bir mühendislik başarısıdır. Dağlar, nehirler ve çöller boyunca uzanan bu yapı; taş, tuğla, toprak ve ahşap malzemelerden yapılmıştır. Çin Seddi, sadece askeri bir yapı değil; aynı zamanda Çin'in kültürel ve tarihi mirasının önemli bir parçasıdır.