Diksiyon Nedir? Nasıl Geliştirilir?

İçindekiler

Diksiyonun Önemi ve Gelişimi

Diksiyon; telaffuz edilen sözcükleri ses, vurgu ve anlam bütünlüğü içinde coşku duraklarına dikkat ederek anlaşılır bir şekilde söylemektir. Sözcükleri kullanırken konuşmanın titreşim, vurgulama ve duraklama tarafına verilen isimdir.

Diksiyon nedir konusuna bu şekilde açıklık getirdikten sonra diksiyonun önemine de vurgu yapmak gerekir. Diksiyonun önemi doğrudan yaşama etki etmesinden kaynaklanır. İyi bir diksiyona sahip kişilerin diğer insanlarla iletişimi daha güçlü olur. Hangi iş sahasında olursan ol güzel konuşma yeteneğine sahip olmak seni bir adım öteye taşır. Diksiyon geliştirmenin çeşitli yolları vardır. Bu alıştırmalar evde uygulanabilecekler ve profesyonel destekle uygulanacaklar olmak üzere ikiye ayrılır. Sen de diksiyonunu geliştirmek ve dilini doğru kullanmak için etkili olan genel uygulamalara göz atabilirsin.

Diksiyonu Geliştirmek için Yapılabilecekler

Konuşma Egzersizleri Yapmak

Konuşma egzersizleri dil, yanak, dudak ve çeneyi kapsar. Konuşmayı gerçekleştiren bu bölgeleri geliştirerek daha anlaşılır sesler çıkarabilirsin. Yüz bölgesinde hareket alanı bulan egzersizler şu şekilde sınıflandırılabilir:

Dil: Dili dışarı çıkarmak, ağız içinde yuvarlamak, burnuna değdirmeye çalışmak, alt ve üst dişlere değdirmek, dili bükmek ve sarkıtmak kas yapısına sahip olan dilin güçlenmesini sağlar.

Dudak: Dudakları öne doğru çıkarmak, sağa ve sola doğru çekmek, dudakları büzmek, alt ve üst dudağı ısırmak, O ve U seslerini çalışmak dudakların esnekliğini artırarak harfleri doğru telaffuz etmeni sağlar.

Yanak: Yanakları şişirmek basit ve etkili bir egzersizdir. Şişirme hareketi sırayla ya da aynı anda her iki yanağı şişirerek gerçekleştirilir.

Çene: Çene egzersizi yaparken iki yanağı çene içine çekebilirsin. Ayrıca alt çeneyi öne çıkarmak, sağa ve sola doğru oynatmak da egzersizin bir parçasıdır.

Belirli Aralıklarla Tekerlemeler Çalışmak

Telaffuz yeteneğini artıran tekerlemeler, sözcüklerin doğru bir sesle söylenmesine yardımcı olur. Bu çalışmayı yapmak için okuma ve konuşma metin örnekleri sana yol gösterebilir. Benzer sesteki kelimelerin art arda sıralandığı bu metinler günlük hayatta kurmakta zorlanacağın cümleleri içerir. Zorluk seviyesi değişkenlik gösterdiği için kolay seviyede bir metinle çalışmaya başlayabilirsin.

Nefes Egzersizlerinden Yararlanmak

Akıcı konuşamamak sorunu diksiyonu etkileyen bir başka problem olarak karşına çıkar. Konuşurken doğru nefes alarak cümleleri yarım kalmadan tamamlayabilir ve böylece daha akıcı konuşabilirsin. Nefes egzersizleri ancak sık tekrar yapınca işe yarar. Önemli nefes egzersizlerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

Diyaframı kullanabilme egzersizi
Diyaframa pipetle hava yollamak
Ağızdan nefes alıp vermek
Burundan nefes alıp vermek
Burundan nefes alıp ağızdan vermek
Pamuk gibi hafif objeleri üfleyerek hareket ettirmeye çalışmak
Esnemek, öksürmek ve iç çekmek

Kitapları Sesli Okumak

Güzel diksiyon konuşma bozuklukları için de fayda sağlar. Sesli kitap okuyarak konuşmayı güzelleştiren önemli bir unsur olan ses tonunu daha iyi kullanabilirsin. Aynı zamanda nefes kontrolü yapmanı sağlayan sesli kitap okuma aktivitesi bir çeşit nefes egzersizi de sayılabilir. Yüksek sesle kitap okuyanlar kelimeleri telaffuz ederken yaptıkları yanlışları çabuk fark eder. Böylece daha doğru bir ses tonuyla konuşmaya çalışarak diksiyon kuralları çerçevesinde hitabetini artırmış olursun. Sesli kitap okumak artikülasyon çalışması yapmak için de kullanılır. Artikülasyon sese verdiğin biçim ile alakalıdır. Artikülasyonda önemli olan harfleri telaffuz biçimi olduğu için yazılan metinler birebir olarak okunur.

Ses Kaydetmek ve Dinlemek

Etkili konuşma ve diksiyon gelişimi için insanların sıklıkla başvurduğu bir diğer yöntem de konuşurken sesi kaydetmektir. Sesli kitap okurken ya da kendi kendine konuşurken hatta şarkı söylerken bile sesini kaydedebilir ve daha sonra dinleyebilirsin. Kendi sesini kafatası içinden duymaya alışkın olduğun için diğer cihazlardan sesini dinlerken garip karşılaman normaldir. Bu durumda vazgeçmeden düzenli aralıklarla bu yöntemi uygulaman gerekebilir. İlk etapta sana rahatsızlık veren sese alıştıkça daha normal gelecektir. Ses kayıtlarını tekrar tekrar dinleyerek eksik olduğun yerleri saptamalı ve ikinci denemede de bu eksikleri gidererek yeni bir kayıt almalısın. Bu şekilde süren uygulamaya seni tatmin edecek ses tonunu yakalayana kadar devam edebilirsin.

Jest ve Mimikleri Kullanmak

Etkili bir konuşma için güzel bir diksiyon kadar doğru beden diline de ihtiyaç var. Etkili iletişim stratejilerinden biri olarak beden dili jest ve mimik kullanımıyla gerçekleşir. Karşı tarafın seni anlamasına ve güven duygusu vermene yardımcı olan jest ve mimikler tıpkı diksiyon gibi geliştirilebilir. Yüz kaslarını çalıştırarak hem jest ve mimiklerini hem de diksiyonunu geliştirmen mümkün. Bunun için yapman gereken; gülmek, ağlamak, kızmak, şaşırmak, utanmak, ciddi olmak gibi yüz ifadelerini tekrarlamaktır.

Kalem Egzersizi Yapmak

Diksiyon gelişimi için kalem egzersizi yapmak heceleri tam söylemeyi, çıkaramadığın harflerin çıkması ve dil hafızasının gelişmesini sağlar. Ayrıca telaffuz nasıl geliştirilir sorusu için de bir cevap olabilecek diksiyon kalemi, beklenmeyen kelime öbekleriyle karşılaştığın zaman diksiyonunu bozmadan konuşmaya devam etmene yardımcı olur. Alt ve üst dişlerin arasına kalem sıkıştırılarak yapılan bu egzersiz; konuşma hızının dengelenmesi, dudak tembelliğinin iyileşmesi, gerekli ağız açıklığına sahip olunması için de kullanılır.

Farklı Diksiyon Eğitimlerine Katılmak

“Türkçemi düzeltmek istiyorum, etkili ve akıcı konuşmak istiyorum.” diyorsan bu adımlar dışında tercih edebileceğin bir başka yöntem farklı diksiyon eğitimlerine katılmaktır. Bu eğitimler sırasında diksiyon geliştirme aktiviteleri uygulanır. Ayrıca Türkçe nasıl doğru ve güzel konuşulur bunu öğrenebilir, dilini geliştirebilirsin. Doğru tonlama ve ezgiye sahip olmanı sağlayan diksiyon eğitimleri ile girdiğin her ortamda hızlıca fark edilebilirsin. Doğru diksiyon, okul hayatı ve iş hayatında daha başarılı sunumlar yapman, öz güvenini artırman ve iletişim kabiliyetini geliştirmen için sana avantaj sağlar.

Diksiyon Bozukluğu Neden Olur?

Diksiyonu düzeltmek için birçok yöntemi seninle paylaştık. Güzel bir diksiyona sahip olduktan sonra bu gayretin boşa gitmemesi için “Diksiyon bozukluğu neden olur?” konusuna da değinmemiz gerekir. Birden çok dil kullanan insanlar Türkçe konuşurken diğer dillerin aksanını yansıtabilir. Türkçeyi etkili ve düzgün konuşmak için farklı dillerin etkisinde kalmadan, yöresel ağız ve şivelerden uzak kalarak temiz bir şekilde sesleri söylemek gerekir. Diksiyon bozukluğu doğuştan gelen bazı rahatsızlıkların da bir sonucu olabilir. Doğum anormallikleri, konuşurken görev alan kas dokularının zarar görmesi, diş diziliminin düzgün olmaması ve ortodontik sıkıntılar diksiyon bozukluğuna neden olabilir. Diksiyon bozukluğunun önüne geçebilmek için bunları aklında bulundurmalısın:

İyi diksiyona sahip kişilerle daha çok konuşmak
Ses tonunu ayarlamak
Konuşma hızını kontrol etmek
Aynı kelimeleri kullanmaktan kaçınmak
Diyaframdan nefes almayı öğrenmek
Konuşurken de noktalama işaretlerine dikkat etmek

Bu yöntemler sayesinde sen de diksiyonunu geliştirebilirsin. Hayatının her alanında insanlarla iletişim kurmak zorunda olduğun için bu iletişimin daha etkili olması adına sen de diksiyon eğitimi alabilirsin.