Türk edebiyatı, roman ve hikâye kavramlarıyla Tanzimat döneminde tanışma şansı bulmuştur. Bu zamana kadar olan serüvenini ise destan, masal, efsane gibi türlerle sürdürmüştür. Dede Korkut Hikâyeleri Türk edebiyatı için bu noktada büyük önem taşır. Bir önsöz ve on iki hikâyeden oluşan bu eser edebiyatımızda destandan halk hikâyeciliğine geçiş eseri olarak yerini alır.
Dede Korkut Hikâyeleri’nin günümüzde üç adet nüshasına ulaşılmış durumdadır. Eserin tam adı Dresden nüshası ile Kitāb-ı Dedem Ḳorḳud Alā Lisān-ı Tāife-i Oġuzân ismini taşırken, Vatikan nüshasında Hikâyet-i Oğuzname, Kazan Beğ ve Gayrı olarak karşımıza çıkar. Eserin son nüshası ise Kazakistan’da bulunur. Peki Dede Korkut Hikâyeleri ve özellikleri nelerdir? Detaylara gel birlikte bakalım.
İçindekiler
Dede Korkut Hikayelerinin Özellikleri
Türk edebiyatında önemli bir yeri olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin özelliklerine değinmek gerekirse:
- Dede korkut Hikâyeleri’nin özelliklerinden ilki; Oğuz Türklerinin genel yaşayışından, dil, kültür, töre, gelenek ve göreneklerinden bahsetmesidir.
- Eser, aile birliği, dürüstlük, saygı, vatanseverlik gibi pek çok değeri işler.
- Dede Korkut, kitabın yazarı değil Oğuz Türklerinin yol göstericisi olan ozan ve şam karışımı bilge kişidir.
- Dede Korkut Hikâyeleri’nin 15. yüzyılın ikinci yarısında yazılı hale getirildiği düşünülmektedir.
- Öz Türkçe ile yazılan eserde nazım nesir karışık olarak kullanılır.
- Hikâyelerde olağanüstü ve gerçek olaylar iç içedir.
Dede Korkut Hikayeleri Nelerdir?
Eserin edebiyatımızda genel olarak baz alınan nüshası Dresden’dir. Bu nüsha on iki hikâyeden meydana gelir. Eserde yer alan Oğuz hikâyeleri ve hikâyelerin içerikleri şöyledir:
Dirse Han Oğlu Boğaç Han: Bu hikayede Bayındır Han’ın sohbetine giden Dirse Han çocuğu olmadığı için kara otağa oturtulur. Daha sonra bir oğlu olur, Bayındır Han’ın boğasını öldürür. Korkut Ata tarafından kendisine Boğaç Han adı verilir.
Salur Kazan’ın Evi Yağmalanması: Salur Kazan oğlu Uraz’ın uyarılarına rağmen ava gider. Düşman baskın yaparak ailesini esir alır. Salur Kazan gördüğü rüya üzerine avdan dönerek Oğuz beylerinin yardımı ile ailesini kurtarır.
Kam Büre Bey Oğlu Bamsı Beyrek: Oğuz beyleri bir sohbette oğlu olmayan Büre Bey için bir oğul ve Bican Bey’e de Büre Bey’in oğluna vermesi için bir kız dileğinde bulunur. Oğlan doğar ve büyür. Kendisine getirilen hediyeleri düşmanların elinden kurtardığı için Bamsı Beyrek adını alır. Bican Bey kızı Banu Çiçek ile evleneceği gece düşmanlar düğünü basarak Bamsı Beyrek’i esir alır. Yalancı oğlu Yaltacık Çiçek’in abisi olan Deli Karçar’a bir gömlek getirir. Ona bu gömleği göstererek Bamsı Beyrek’in öldüğünü söyler. Banu Çiçek Yaltacık ile evlendirilecek iken Bamsı esir olduğu kaleden kaçar ve Banu Çiçek ile düğünü yapılır.
Kazan Bey Oğlu Uraz’ın Tutsak Olması: Ava çıkan Kazan Bey ve oğlu düşman saldırısına uğrar. Kazan Bey Uraz’ı sadece izlemesi için uyarır ancak Uraz onu dinlemez. Kazan Bey oğlunun kılıcını görür ve esir olduğunu anlar. Tek başına savaşmaya giden Kazan Bey yenilince Hatun kırk kızı ve Oğuz beyleriyle yardıma gider.
Duha Koca Oğlu Deli Dumrul: Deli Dumrul yiğitliğini tüm dünyaya duyurmak için kuru bir çayın üzerine köprü yapar. Geçenden de geçmeyenden de zorla akçe alır. Köprünün üzerinde birinin ölmesi üzerine Deli Dumrul Azrail’in gelip kendisi ile savaşmasını ister ve her seferinde Azrail’e yenilir ve sonunda Allah’a iman eder. Kendi canı karşılığında başka bir can bulması şartıyla canı bağışlanacak olur. Anne ve babasından karşılık bulamayan Deli Dumrul öleceğini anlayınca eşiyle helalleşmeye gider. Karısı kendisine canını verebileceğini söyleyince Allah her ikisine de yüz kırkar yıl ömür vererek anne ve babasının canını alır.
Kanlı Koca Oğlu Kanturalı: Kanlı Koca oğlu Kanturalı’yı Trabzon tekfurunun kızıyla evlendirmek ister. Tekfur, bir aslan, bir boğa ve bir deveyi öldürme şartı koşar ve Kanturalı bunları öldürür. Evlendikleri gece düşman saldırısına uğrarlar Selcen Hatun düşmanı yener. Bunun üzerine Selcen Hatun’u öldürmeye karar veren Kanturalı ile ok çekerler. Selcen Hatun okun demirini çıkarır. Selcen’i böyle denemiş olan Kanturalı ve Selcen Hatun yurtlarına dönerler.
Kazılık Koca Oğlu Yegenek: Bayındır Han’ın veziri Kazılık Koca akın için kendisinden izin ister. Düzmürd Kalesi tekfuru onu esir alır. On altı yıl esir kalan Kazılık Koca’nın oğlu Yegenek babasının ölmediğini öğrenir ve Oğuz beyleriyle babasını kurtarır.
Basat’ın Tepegöz’ü Öldürmesi: Oğuzlar göç ederken Uruz Bey’in oğlu Basat düşürülür ve bir aslan tarafından büyütülür. Uruz’un çobanı ve peri kızının Tepegöz adında tek gözlü bir çocukları olur. Tepegöz çocukları ve adamları yiyerek öldürür. Basat giderek Tepegöz ile savaşır ve onu öldürür.
Begin Oğlu Emren: Gürcistan’da sınır kumandanlığı yapan Begin Bey bir gün ava çıkar ve bacağını kırar. Bunu duyan düşmanları obasına saldırmak için hazırlanır. Kendisine Allah tarafından kırk er gücü verilen Begin oğlu Emren düşmanı yener.
Uşun Koca Oğlu Segrek: Uşun Koca’nın Eğrek ve Segrek adındaki iki oğlundan Eğrek Kazan Han’dan akın için izin alır ve akın sırasında esir düşer. Kardeşi Segrek çeşitli maceralar atlatır ve onu kurtarır.
Salur Kazan’ın Tutsak Olup Oğlu Uruz’un Çıkarması: Trabzon tekfuru tarafından esir alınan Salur Kazan’ı oğlu yıllar sonra kurtarmak için sefere çıkar. Tekfur bir plan yaparak baba ve oğlu savaştırır. Uruz babasını yaralar ancak babası onu tanır. Hep birlikte düşmanı yenerek yurtlarına dönerler.
İç Oğuz’a Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü: Oğuz boylarından Üçoklar ve Bozokların kendi aralarındaki mücadeleleri anlatılır.
Sen de Dede Korkut hikayelerini ve yazıldığı dönemin özelliklerini merak ediyorsan, hikayeleri inceleyebilir ve Türk edebiyatı hakkında daha fazla bilgi edinebilirsin.
Benzer İçerikler
