Türkiye tarihindeki en önemli günlerden biri olan 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilmiş ve ülke yönetimi monarşiden kurtulmuştur. Her yıl tüm ülkede coşkuyla kutlanan bu milli bayramımızın önemini kavramak için detaylara bir göz atalım.
İçindekiler
29 Ekim Cumhuriyet Bayramı Nedir?
Bu tarihin önemini kavramak için öncelikle “Monarşi ne demektir?” sorusunun yanıtlanması gerekir. Monarşi veya “tek erklik” olarak bilinen ülke yönetim sisteminde siyasal güç bir tek kişinin elindedir. Monarşide ülke yönetimi bir çeşit mirastır. Bu miras yönetimin başındaki kişiden bir sonraki belirlenmiş aile bireyine geçer. Dolayısıyla halkın, içinde yaşadığı ülke hakkında söz sahibi olması, tek bir kişinin kararına bağlıdır. Bu tip yönetim şekillerinde, en tepedeki yöneticiye padişah, kral, kağan, hakan gibi isimler verilir. Monarşi en kısa anlatımıyla bir ülkenin krallık ile yönetilmesi demektir. (1)
Cumhuriyet ilan edilene kadar Osmanlı İmparatorluğu da yüzyıllardan beri bu şekilde yönetilmekteydi. 1876 yılına kadar mutlak monarşi ile yönetilen imparatorlukta yasa koyan ve bunların nasıl işleyeceğine karar veren de tek bir kişiydi. (2) İmparatorluk, daha sonraki dönemlerde değişken olarak meşruti veya mutlak monarşiyle yönetildi. Meşruti monarşi veya kısa adıyla meşrutiyet yönetiminde anayasal bir tek erklik sistemi benimsenir. Hükümdarın yetkileri seçilen bir parlamentoyla sınırlandırılır. Osmanlı İmparatorluğu tarihinde I. ve II. Meşrutiyet dönemleri vardır. Meşrutiyet 11 Nisan 1920 tarihinde dönemin padişahı Vahdettin’in parlamentoyu feshederek tekrar monarşi yönetimine dönmesine kadar devam etmiştir. (3)
Birinci Dünya Savaşı’ndaki yenilgi sonucunda Anadolu, savaşın hemen ardından, itilaf devletlerince işgal edilmeye başlanır. Anadolu’da yaşayan halk, bu işgalcilere karşı koymaya başlar. Bu direniş Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğinde gerçekleşmektedir. “Millî Mücadele” adı verilen bu önemli direniş 30 Ağustos 1922’de zaferle sonuçlanan fedakârlık dolu bir süreçtir. (4) Halkı temsil eden seçilmiş kişiler 23 Nisan 1920’de Ankara’da toplanır, 20 Ocak 1921 gününde Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul edilir. (5) Böylelikle Anadolu’da tek egemen halkın Türk ulusu olduğu ilan edilir. Saltanat 1 Kasım 1922 gününde kaldırılır ve ülkenin yönetimi meclis tarafından seçilen hükümete geçer. (6) Bununla birlikte 27 Ekim 1923 günü İcra Vekilleri Heyeti’nin istifası, meclisin güvenini kazanacak yeni bir kabine kurulmasını engeller. Mustafa Kemal Paşa, İsmet İnönü ile birlikte yasa değişikliği önerisi hazırlar ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunar. Bu yasa tasarısında Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda bazı değişiklikler yapılmıştır. Meclisin bu tasarıyı kabulüyle 29 Ekim 1923 günü Cumhuriyet ilan edilmiş olur. Dolayısıyla 29 Ekim, ülkenin yönetim biçiminin değiştirilmesine dair kanun teklifinin kabul edildiği gün olarak tarihe geçer.
29 Ekim Cumhuriyet Bayramının Önemi
29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, ilan edildiği gün halk tarafından coşkuyla kutlanır. Cumhuriyetin ilanı, 1925 yılından itibaren milli bayramlar arasında yerini almıştır. (7) Bu anlamlı gün, ülkenin yakın tarihindeki savaşları ve yokluk zamanlarını hatırlatır. Bu zamanlardan zaferle çıkan Anadolu halkı ve genç Türkiye’nin gelişimini anlatır. 29 Ekim Cumhuriye Bayramı millî birlik ve beraberlik ruhunu ortaya çıkarır. Anadolu toprağını, işgal eden devletlerin elinden alarak gerçek sahiplerinin kazandığı zaferi bir kez daha hatırlatır. Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde mücadele vermiş ve vatanı fedakârca savunmuş herkes anılır. Cumhuriyet Bayramı, Türkiye için sadece ülke yönetim şeklinin değişmesine dair bir kutlama değildir. Bu bayram, ülkede ardı ardına gelen aydınlık devrimlerin de öncüsü olan bir günü ifade ettiği için herkes tarafından içten gelen coşkuyla kutlanır.
“29 Ekim önemi nedir?” sorusunun yanıtı şu şekilde verilebilir: 1923 yılının o günü Türk halkı tek adam yönetiminden kurtulmuştur. Bu, bir ülkenin yönetiminde olması gereken güç ayrılığını da beraberinde getirir. Yasama ve yürütme güçlerinin tek kişide toplanması ve ülkede yaşayan milyonlarca insanın kaderinin tek kişinin ağzından çıkacak cümlelere bağlı olması gibi durumlar ortadan kalkmıştır. Cumhuriyet ülkede yaşayan herkese eşit şekilde seçme ve seçilme hakkı tanımıştır. Yasama, yürütme ve yargı erkleri birbirinden bağımsız şekilde üç ayrı güç olarak hareket etmeye başlamıştır. Dolayısıyla devlet yönetiminde bir güç dengesi oluşmuştur. Cumhuriyetin ilanından sonra adalet herkes için eşit şekilde işlemeye başlar. Böylelikle ülkede yaşayan her kesimden insan kanunlar karşısında eşit sayılır.
Cumhuriyet Bayramı Türkiye’de yaşayan herkesin yasama, yürütme ve yargıdan oluşan güç dengesinde eşit haklara sahip olduğunu tekrar hatırlattığı için de çok önemlidir. Bu nedenle 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı tüm Türkiye’de ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde büyük coşkuyla kutlanır.
29 Ekim Cumhuriyet Bayramı Nasıl Kutlanır?
Cumhuriyet Bayramı, ülke tarihinin kilometre taşı olarak kabul edilen önemli bir günün kutlamasıdır. Bugün şerefine birçok yazı yazılmış, şarkı ve marş bestelenmiştir. Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk, bu ülkenin devrimlerine gönül vermiş herkesin okuması gereken 10. Yıl Nutku’nu Cumhuriyet Bayramı’nda okumuştur. (8) Cumhuriyet’in ilanının 10. yılında Mustafa Kemal tarafından okunduğu için Nutuk bu isimle bilinir. 29 Ekim yazıları arasında çok önemli ve ayrıcalıklı bir yeri olan Nutuk’un her bir cümlesi önemlidir. Bu kitap, yakın tarihte yaşanan büyük zaferin lideri Mustafa Kemal Atatürk tarafından yazılmıştır. Durumu ve olayları gözler önüne seren kitap, yakın tarihin ilk ağızdan anlatımıdır.
29 Ekim Cumhuriyet Bayramı dolayısıyla okullarda gösteriler düzenlenir. Bu günün resmî tatil ilan edilmesinin en önemli gerekçesi millî birlik ve beraberlik duyguları içinde kutlanabilmesidir. Bu nedenle evlere bayraklar asılır ve gün içinde yapılan etkinliklere katılınır. Bu etkinliklerin mümkün olduğu kadar o günleri anlatan, coşkulu hisleri barındıran aktiviteler olması önem taşır. 29 Ekim şiirleri okunur, marşlar söylenir. Böylece o zamanın ruhu yaşanır ve aynı coşku hissedilir. O gün farklı ideolojide olan siyasi parti liderleri de bir araya gelir ve aynı coşkunun bundan sonraki dönemlerde de devam edebilmesi için önemli niyetler ve dilekler sunulur. Ayrıca bayram kutlamalarında bir gelenek olarak devam ettirilen ve bölgenin ileri gelenlerinin en şık kıyafetlerini giyerek hazır bulundukları “Cumhuriyet Balosu” etkinliği de yurdun çeşitli yerlerinde gerçekleştirilir.
Cumhuriyet Bayramı yanı sıra ülkemizin yakın tarihinin önemli olaylarının hatırlandığı millî günler ve haftalar vardır. Bu günlerde mümkün olduğunca ulusal tarihe yönelik bilinçlenmek ve şu anda yaşanan toprakların nasıl kazanıldığını tekrar tekrar okumak önem taşır. Sen de ülkemizde kutlanan millî bayramlar ve tarihleri hakkında bilgi almak istersen, Milli Bayramlarımız Nelerdir, İsimleri ve Tarihleri gibi diğer detaylara da göz atabilirsin.
Kaynaklar:
https://www.tarihiolaylar.com (1)
https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr (2)
https://ataturkansiklopedisi.gov.tr (5)
https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi (6)
https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/cumhuriyet (7)
https://yunus.hacettepe.edu.tr (8)
Benzer İçerikler
