Tımar Sistemi Nedir? Faydaları ve Zararları Nelerdir?

İçindekiler

Tımar Sistemi Nedir?

Tımar sistemi, toprakların sipahiler arasında paylaştırılıp işletilerek, vergilerin toplanması ve asayişin sağlanması olarak özetlenebilir. I. Murat döneminde tımar sistemi üç bölüme ayrılmıştır. Devlet, toprağın değeri 100 bin akçeden az olanı “Has Sistemi”, 200 bin akçe değerindeki toprakları “Zeamet Sistemi” ve geniş toprakları da “Tımar Sistemi” ile yönetmiştir. Genelde savaşlarda yararlılık gösteren askerlere ve yüksek dereceli memurlara verilen tımar arazilerinin verileceği kişileri vezirler ve sancak beyleri tayin ederdi. Zamanla Osmanlı Devleti'nin sınırlarının genişlemesi ve toprakların artması sonucunda devlet, Kapıkulu Ocağı'nda görevli kişilere de tımar vermeye başlamıştır (2).

Osmanlı'da tımar sistemi aynı zamanda, memur statüsünde bulunan kişilere maaş yerine verilen toprakların işletilmesinin sağlanmasıdır. Tımar sisteminde toprakların mülkiyeti devlete aittir ve toprağı ekip biçen köylülere gelir sağlanmış olur. Köylülere devredilmesi yasak olan tımar arazileri babadan oğula da kalabilir. Osmanlı Devleti, topraklarının genişlemesinden önce tamamen tımar sistemiyle ilerlerken daha sonra iltizam sistemine geçmiştir. Gerileme döneminin başlaması ve nakit ihtiyacının artması nedeniyle tımar sistemi önemini tekrar kazanmıştır. Tımar sisteminde verilen araziyi işleten kişiler, topladıkları vergi gelirine göre atlı asker (cebelü) yetiştirerek de savaş durumunda orduya asker göndermişlerdir. Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesi halinde tımarlı sipahilerin de savaşa katılması zorunludur. Savaşa katılmayan tımar arazilerinin sahiplerinin elinden toprakları alınırdı.

Tımar Sisteminin Faydaları ve Zararları Nedir?

Osmanlı'da tımar sistemi devletin maaş sorununu çözen ve toprakların işletilerek tımar sahipleri tarafından orduya asker yetiştirilmesini sağlayan oldukça yararlı bir sistemdi. Tımar sisteminin faydaları genel olarak şöyle sıralanabilir (3):

Tımar sistemi devlete ait toprakların verimli bir şekilde kullanılmasını sağlayarak arazilerin boş kalmasının önüne geçiyor ve en yüksek verimin elde edilmesini sağlıyordu. Bu şekilde ülkenin ana geçim kaynağının tarım olması sebebiyle de üretimde devamlılık sağlanmıştır.
Devlet topraklarının işletilmesiyle toplanan vergilerden, tımar sahiplerinin maaşını ödüyor ve asker yetiştirilmesini sağlıyordu. Bu askerler tımar sahiplerinin komutasında savaş durumunda orduya katılıyorlardı.
Devlet tımar sahipleri sayesinde vergi toplama yükünden kurtuluyordu.
Tımar sahipleri aynı zamanda kendi bölgelerinde güvenlikten sorumlu kişilerdi.
Tımar sistemiyle göçebe olan halkın yerleşik hayata geçmesi sağlanmıştır.
Tımar sisteminde köylü toprağı işleyerek devlete ödeyeceği vergiyi tımar sahibine ödeyerek hem topraktan kazanç sağlar hem de para kazanırdı. Tımar sahipleri de maaşlarını düzenli bir şekilde alırlardı.

Tımar sisteminin zararları ise şunlardır (4):

Tımar sahiplerinden sistemi kendi çıkarları için kullanan kişiler devlete zarar vermiştir.
Osmanlı Devleti'nin yıkılma sebepleri arasında tımar sistemi de vardır.
Tımar sisteminde düzen ve devamlılığın bozulması askeri düzende de bozulmalara sebep olmuştur.
Tımar sisteminin bozulmasıyla kullanılmayan arazilerin verimliliği azalmış ve çölleşmeye başlamıştır.

Tımar sistemi, Osmanlı Devleti'nde tımarlı sipahilerin nasıl yetiştiğini ve topraklarda güvenliğin nasıl sağlandığını anlamak açısından önemlidir. Bu nedenle özellikle tarih dersinde başarını artırmak için, tımar sisteminin işleyişini iyi anlaman gerekir.

Kaynaklar:

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/635468 ss. 5

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/287762. ss.2

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/635468 ss.4

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/287762 ss. 8