Tarihte Dönüm Noktaları: Tarihi Olaylar ve Etkileri

Tarihsel Dönemlerin Belirleyici Olayları

Dünya tarihindeki olayların incelenmesi genellikle kronoloji esasına göre gerçekleştirilir. Çünkü tarihi olayların özelliklerinden biri, sebep sonuç ilişkisidir. Tarihsel süreçlerde bazı olaylar ortaya çıkan yeni gelişmelerin sebebi olurken başka bir açıdan bakıldığında kendinden önce değişimlerin sonucu olabilir. Bu süreçte meydana gelen bazı değişimlerin etkisi ise farklı coğrafyalar ve toplumlar üzerinde oldukça büyüktür. Bu nedenle büyük etki oluşturan yeni gelişmeler tarihsel dönemlerin belirleyici olayları olarak kabul edilir. 

 

Kronolojik olarak farklı devirlere bakıldığında tarihin seyrini değiştiren belirleyici olaylar şu şekildedir: 

 

• Alfabenin, yazının, tekerin ve ateşin bulunuşu
• Roma İmparatorluğu’nun kuruluşu
• Kavimler Göçü
• Talas Savaşı
• İstanbul’un Fethi
• Roma ve Bizans İmparatorluklarının yıkılışı
• Moğollar
• Osmanlı Devleti’nin kuruluşu ve yıkılışı
• Coğrafi keşifler
• Saatin icadı
• Fransız İhtilali
• Napolyon’un Waterloo Savaşı ile durdurulması
• Magna Carta ve Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi gibi gelişmeler
• İlk buharlı lokomotifin kullanımı
• Sanayi Devrimi
• 1. Dünya Savaşı
• Bolşevik İhtilali
• 1929 Dünya Ekonomi Krizi
• 2. Dünya Savaşı

Dünya Tarihindeki Büyük Savaşlar ve Sonuçları

Tarihin seyrini değiştiren büyük muharebelerden birkaçı; Maraton Savaşı, Talas Savaşı, İstanbul’un Fethi, Haçlı Seferleri, Waterloo Savaşı, 1. ve 2. Dünya Savaşları olarak sıralanabilir. 

 

Maraton Savaşı kronolojik olarak tarihin ilk savaşları arasında yer alır. MÖ 490 yılında gerçekleşen savaş, Yunanlılar ve Persler arasında meydana gelmiştir. Savaş sonucunda Yunan medeniyeti daha geniş coğrafyalara yayılmış ve kök salmıştır. Tarihin seyrini değiştiren muharebelerden biri de Talas, diğer adıyla Atlık Savaşı’dır. Talas Savaşı, Çin’in Orta Asya’dan batıya doğru yayılmasını engellemiştir. Aynı zamanda Çin’deki barut, pusula ve kâğıt gibi önemli icatlar batıya taşınarak yeni keşiflerin yolu açmıştır.

 

Tarihin dönüm noktalarından biri de İstanbul’un fethi için Bizans ile Osmanlı Devleti arasında gerçekleşen savaştır. Bu muharebe sonucunda Bizans Devleti tarih sahnesinden çekilmiş, Osmanlı Devleti yükselişe geçmiştir. Kronolojik tarih açısından İstanbul’un Fethi, Orta Çağ’ın kapanışı ve Yakın Çağ’ın başlangıcı kabul edilir. 

 

Haçlı Seferleri de tarihin seyrini değiştiren olaylardan biridir. Batı dünyasının Osmanlı veya diğer Türk devletleri üzerine düzenlediği bu akınlar sırasında farklı uluslar arasında kültür etkileşimini artırmıştır. Aynı zamanda yeni icatlar, savaşlar yoluyla batıya taşınarak yeni keşiflerin önünü açmıştır. Haçlı Seferleri sonucunda alınan zaferler Osmanlı Devleti’nin geniş coğrafyalara yayılmasını da sağlamıştır.

 

Waterloo Savaşı, Napolyon’un durdurulması noktasında en önemli tarihi olaylar arasında yer alır. 1815 yılında gerçekleşen muharebe sonucunda Fransa’nın tüm Avrupa’ya hakim olması engellenmiş ve Napolyon’un ilerleyişi durdurulmuştur.

 

Tarihin seyrini değiştiren en önemli muharebeler denince akla hiç şüphesiz 1. ve 2. Dünya Savaşları da gelir. Bu savaşlar sonucunda pek çok ülke yıkılmış, ülkelerin coğrafi sınırları değişmiş, insan nüfusu azalmıştır. Ayrıca pek çok yeni ülke kurularak dünyanın bugünkü hâlinin temelleri atılmıştır.

İmparatorlukların Yükselişi ve Çöküşü

Farklı tarihi devirlerde kurulan, geniş kıtalara hükmederek tarihin seyrini değiştiren imparatorluklar vardır. Persler, Roma, Britanya, Osmanlı, Rus ve Moğol İmparatorlukları geniş topraklara yayılarak farklı coğrafyalarda hüküm sürmüştür. Pers İmparatorluğu Mısır’dan Hindistan’a ve Mezopotamya’dan Avrupa sınırlarına kadar geniş bir coğrafyaya hükmetmiştir. Pers İmparatorluğu MÖ 550 ile 330 yılları arasında varlığını sürdürmüştür.

 

Tarihin öne çıkan imparatorluklarından biri de Roma Medeniyeti’dir. MÖ 27 yılında kurulan imparatorluk MS 395 yılına kadar varlığını sürdürerek batıdan doğuya oldukça geniş bir alana yayılmıştır. Gücü zayıfladığında Batı ve Doğu Roma olmak üzere ikiye ayrılan imparatorluğun son uzantısı olan Bizans Devleti’ne ise Osmanlı Devleti son vermiştir. 

 

İstanbul’un Fethi, Doğu Roma’nın çöküşü olurken Osmanlı Devleti’nin yükselişine zemin hazırlamıştır. MS 1299 yılında kurulan Osmanlı Devleti fiili olarak 1923 yılında yıkılmıştır. 1. Dünya Savaşı’ndan sonra yıkılan imparatorluklardan biri olan Osmanlı Devleti, Kuzey Afrika’dan Doğu’ya, Orta Doğu’dan Balkanlara kadar oldukça geniş bir yüzölçümüne sahip olmuştur.

 

Britanya İmparatorluğu’nun ise antik çağlardan sonra Kavimler Göçü ile bu coğrafyaya yerleşen Anglo Saksonlar tarafından temellerinin atıldığı bilinir. Britanya İmparatorluğu Orta, Yeni ve Yakın Çağlar boyunca varlığını koruyarak 20. yüzyıla kadar ulaşmıştır. 1922 yılında 1. Dünya Savaşı’ndan sonra Birleşik Krallık olarak varlığını sürdürmüştür.

 

Moğol İmparatorluğu 1206 yılında kurulmuş, en parlak dönemini ünlü hükümdarı Cengizhan döneminde yaşayarak 1368 yılında tarih sahnesinden çekilmiştir. Moğollar; Orta Asya, Sibirya, Anadolu ve Kuzey Afrika gibi oldukça geniş coğrafyalarda hüküm sürmüştür. Rus İmparatorluğu, Sibirya bölgesinde Moğol İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra siyasi birliğini tamamlayarak 1721 yılında kurulmuş, 1917 Bolşevik İhtilali’ne kadar Çarlık Rusya olarak varlığını sürdürmüştür. 

Bilimsel ve Sanatsal Devrimlerin Tarihi Etkileri

Tarihi olaylar; savaşlar, imparatorlukların yükselişi ve yıkılışının yanı sıra bilimsel devrimler ve yeni keşifleri de kapsar. Antik Yunan döneminden beri pek çok farklı bilgin tarihin seyrine yön veren keşif ve buluşlar gerçekleştirmiştir. Antik Yunan’da Aristo, Hipokrat ve Pisagor’un geliştirdiği teoriler modern bilimin temelini atmıştır. 

 

İspanya’da Endülüs Uygarlığı’nda yaşayan İbni Sina ve İbni Rüşt; Orta Asya’da Biruni, Ali Kuşçu, Uluğ Bey, İbni Heysem, Farabi ve Harezmi gibi alimler ise Yunan bilginlerinden aldıkları teorileri daha ileri noktaya taşımışlardır. Kâğıdın, Talas Savaşı ile Çin’den farklı coğrafyalara taşınması ise matbaanın icadının hız kazanmasını sağlamıştır. Matbaa ile birlikte rönesans ve reform hareketleri ortaya çıkmıştır.

 

Galileo Galilei’nun dünyanın yuvarlak olduğunu keşfinden sonra tarih boyunca Newton’un yerçekimi kanunu, Arşimet’in suyun kaldırma kuvvetini keşfi, Einstein izafiyet teorisi gibi modern fiziğin temelini atan pek çok bilimsel gelişme yaşanmıştır.

 

Yaşanan bilimsel gelişmeler arasında hiç şüphesiz Sanayi Devrimi ve atom bombasının icadı tarihi değiştiren olayların başında yer alır. Sanayi Devrimi, 1. Dünya Savaşı’na girme sürecini hızlandırırken; atom bombasının icadı ise 2. Dünya Savaşı’nın seyrini değiştirmiştir. Her dönem tarihe yön veren bilim insanları ile günümüze değin farklı icatlar ve bilimsel keşifler gerçekleştirilmiştir.

Kültürel ve Siyasi Değişimlerin Dönüm Noktaları

Kültürel ve siyasi değişimler farklı devirlerde ilginç tarihi olayların yaşanmasında etkili olmuştur. Alfabe ve yazının bulunuşu, tekerin icadı, ateşin ve madenlerin keşfi, antik devirlerde göçebe hayattan yerleşik yaşama geçişin temelini atmıştır. Paranın icadı ile toplumlar arasında ticaret gelişmiştir. Ticaret ve savaşlarla birlikte farklı medeniyetler arasındaki kültür etkileşimi geniş coğrafyalara yayılmıştır. Barutun icadı, kaleleri yıkan topların geliştirilmesi Orta Çağ’da derebeylik sisteminin sonunu getirirken monarşiler güçlenmiştir. 

 

Pusulanın icadı uzun yıllar kullanılan İpek, Baharat ve Kürk Yolu gibi ticaret yollarının önemini azalmıştır. Coğrafi keşifler sonucunda Amerika kıtasının keşfi, farklı coğrafyalarda sömürge faaliyetleri dünya tarihi sahnesinde yer almıştır. Dünya tarihini değiştiren siyasi olaylardan biri de Fransız İhtilali’dir. Bu ihtilalden sonra yayılan milliyetçilik akımları sonucunda çok uluslu imparatorluklar parçalanmıştır. 1. Dünya Savaşı’ndan sonra ulus devletler kurulmuş ve modern dünyanın temelleri atılmıştır.