Sözcük Grupları Konu Anlatımı

İsim Tamlamaları

İsim tamlamaları, en temel sözcük gruplarından biridir ve iki ya da daha fazla ismin bir araya gelerek oluşturduğu yapıdır. Bu yapıda tamlayan ve tamlanan olmak üzere iki öge bulunur. Tamlayan, tamlanan ismi niteleyen ya da belirten sözcüktür. İsim tamlamaları, varlıklar arasındaki aitlik ya da ilişkiyi belirtir. Tamlamalar, cümlede anlamı netleştirir ve kelimeler arasındaki bağları güçlendirir. Türkçede isim tamlamaları dört farklı şekilde karşımıza çıkar:

 

Belirtili İsim Tamlaması

 

Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan arasında "-in" ve "-i" ekleri kullanılır. Bu tamlamalar, varlıklar arasında açık bir aitlik ya da ilişki kurar.

 

• Öğrencinin defteri
• Evin kapısı

 

Bu örneklerde "öğrencinin" ve "evin" tamlayan, "defteri" ve "kapısı" ise tamlanandır. "-in" ve "-i" ekleri tamlama ilişkisini kurar.

 

Belirtisiz İsim Tamlaması

 

Belirtisiz isim tamlamalarında yalnızca tamlanan ek alır. Tamlayanda ek bulunmaz. Bu tür tamlamalar daha genel bir ilişki kurar.

 

• Kitap kapağı
• Okul bahçesi

 

Burada "kitap" ve "okul" tamlayan, "kapağı" ve "bahçesi" tamlanandır. Tamlayan ek almazken tamlanan "-i" ekini alır.

 

Zincirleme İsim Tamlaması

 

Zincirleme isim tamlamasında birden fazla isim tamlaması bir araya gelir ve daha karmaşık yapılar oluşturur.

 

• Öğrencinin kitaplarının kapağı
• Çocuğun oyuncağının tekerleği

 

Bu örneklerde birden fazla tamlayan ve tamlanan bir araya gelerek uzun bir isim tamlaması oluşturmuştur.

 

Takısız İsim Tamlaması

 

Takısız isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan arasında herhangi bir ek kullanılmaz. Bu yapılar, çoğunlukla deyim ya da kalıplaşmış ifadelerde karşımıza çıkar.

 

• Altın bilezik
• Demir kapı

 

Bu tür tamlamalar, varlıkların niteliğini belirtirken tamlayan ve tamlanan arasında ek kullanılmaz.

 

İsim Tamlamalarının Cümledeki Görevleri

 

İsim tamlamaları cümlede genellikle özne, nesne ya da dolaylı tümleç görevlerinde kullanılabilir. Ayrıca tamlamalar, anlamı netleştirerek cümlenin açıklığını artırır.

 

• Öğrencinin defteri kayboldu. (Özne)
• Öğretmen, kitabın sayfalarını çevirdi. (Nesne)
• Bahçenin kapısını kapattı. (Dolaylı tümleç)

 

İsim tamlamaları, anlamı derinleştiren ve cümle yapısını zenginleştiren önemli bir sözcük grubudur. Günlük dilde, yazılı metinlerde ve edebi eserlerde sıkça kullanılırlar.

Sıfat Tamlamaları

Sıfat tamlamaları, bir ismi niteleyen ya da belirten sözcüklerin oluşturduğu bir tamlama türüdür. Bu tamlamada sıfat ve isim bir araya gelerek anlam bütünlüğü sağlar. Sıfat, ismin önüne gelerek onun rengini, biçimini, sayısını, durumunu ya da hangi varlığı belirttiğini gösterir. Sıfat tamlamaları, cümleye zenginlik ve açıklık katar. Aynı zamanda anlatımı güçlendirerek, ifade edilen varlık ya da kavramın özelliklerini daha net bir şekilde ortaya koyar.

 

Sıfat tamlamaları, cümle içinde sıkça kullanılan yapılar arasında yer alır. Gerek edebi metinlerde gerekse günlük konuşmalarda bu tür tamlamalara sıklıkla rastlanır. Sıfat tamlamaları temel olarak niteleme sıfatları ve belirtme sıfatları ile oluşturulur.

 

Niteleme Sıfatlarıyla Oluşan Sıfat Tamlaması

 

Niteleme sıfatları, ismin niteliğini, yani nasıl olduğunu belirten sıfatlardır. Bu sıfatlar, ismin rengini, biçimini, büyüklüğünü veya durumunu ifade eder.

 

• Yeşil yaprak
• Uzun yol
• Güzel manzara

 

Bu örneklerde "yeşil", "uzun" ve "güzel" kelimeleri sıfat görevindedir ve kendilerinden sonra gelen isimleri nitelendirir. Böylece anlam bütünlüğü sağlanır.

 

Belirtme Sıfatlarıyla Oluşan Sıfat Tamlaması

 

Belirtme sıfatları, ismi belirgin hale getiren ve hangi varlığı kastettiğimizi açıklayan sıfatlardır. Bu tür sıfatlar ismin önüne gelerek sayı, işaret, belirsizlik ya da soru anlamı katar.

 

İşaret sıfatları: bu, şu, o

 

• Örnek: Bu kitap, o ev

 

Sayı sıfatları: bir, iki, üç…

 

• Örnek: Üç öğrenci, beş kitap

 

Belgisiz sıfatlar: bazı, birkaç, birçok

 

• Örnek: Birkaç insan, birçok fikir

 

Soru sıfatları: hangi, kaç, ne

 

• Örnek: Hangi şehir, kaç kişi

 

Bu tür sıfatlar, ismin anlamını belirginleştirerek anlatımı daha açık hale getirir.

 

Sıfat Tamlamalarının Cümledeki Görevleri

 

Sıfat tamlamaları cümlede genellikle özne, nesne ya da zarf tümleci görevinde kullanılabilir. Ancak en yaygın kullanımı özne ve nesne görevindedir. Sıfat tamlaması, anlamı genişleterek cümlenin daha etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar.

 

• Güzel manzara bizi büyüledi. (Özne)
• Öğretmen, dikkatli öğrenciyi ödüllendirdi. (Nesne)
• Yağmurlu havada dışarı çıkmak tehlikeli olabilir. (Zarf tümleci)

 

Sıfat tamlamaları hem yazılı hem de sözlü anlatımda anlamın güçlenmesini sağlar. İletilmek istenen mesajın daha net ve etkili bir şekilde aktarılmasına yardımcı olur. Özellikle betimleme gerektiren edebi metinlerde sıfat tamlamaları sıklıkla tercih edilir.

İsim - Fiil Grubu

İsim - fiil grubu, bir isim ve bir fiilin bir araya gelerek oluşturduğu anlamlı sözcük grubudur. Bu grupta isim, fiili tamamlayarak cümlede anlam bütünlüğü sağlar. Fiil, hareket veya durumu ifade ederken; isim, bu hareketin neyle ilgili olduğunu belirtir. İsim - fiil grupları, cümlede genellikle özne, nesne veya zarf tümleci görevinde yer alır ve anlatımı daha zengin hale getirir.

 

Bu gruplar, özellikle dilin akıcılığını artırmak ve ifadeleri güçlendirmek için kullanılır. İsim - fiil grupları, fiilin anlamını daha açık bir şekilde ortaya koyar ve cümlede vurgu yapmak istenilen öğeyi ön plana çıkarır.

 

İsim - Fiil Grubu Oluşumu

 

İsim - fiil grubu oluşturulurken, isim ve fiil arasında belirli bir anlam ilişkisi kurulur. Bu ilişki, fiilin neyle veya kiminle ilgili olduğunu belirtir.

 

• Kitap okumak
• Yemek pişirmek
• Müzik dinlemek

 

Bu örneklerde "kitap", "yemek" ve "müzik" isim görevindedir. "Okumak", "pişirmek" ve "dinlemek" fiilleri ise yapılan eylemi belirtir. İsim - fiil ilişkisi sayesinde cümle daha anlamlı hale gelir.

 

İsim - Fiil Grubunun Cümlede Kullanımı

 

İsim - fiil grupları, cümlede farklı görevlerde kullanılabilir. Özne, nesne ya da zarf tümleci görevini üstlenebilirler.

 

• Özne: Kitap okumak insanı geliştirir.
• Nesne: Öğretmen, öğrencilere ödev yapmayı söyledi.
• Zarf Tümleci: Koşarak eve geldi.

 

Bu örneklerde isim - fiil grupları, cümlede farklı görevlerde kullanılarak anlamı zenginleştirmiştir.

 

İsim - Fiil Grubu ile Karıştırılmaması Gereken Yapılar

 

İsim - fiil grupları, bazen isim-fiil ekleriyle oluşturulan fiilimsilerle karıştırılabilir. Ancak isim - fiil grubunda gerçek bir fiil bulunur ve anlamlı bir eylem ifade edilir.

 

• İsim - Fiil Grubu: Kitap okumak güzeldir. (Okumak = fiil)
• İsim - Fiil (Fiilimsi): Okuma saati başladı. (Okuma = fiilimsi)

 

İsim - fiil grubunda fiil çekimli haldeyken, fiilimsi yapılar fiil kökünden türetilen isimleşmiş fiillerdir.

Sıfat - Fiil Grubu

Sıfat - fiil grubu, bir sıfat-fiil (ortaç) ve ismin bir araya gelerek oluşturduğu sözcük grubudur. Bu yapıda, fiilden türetilmiş sıfat-fiil görevindeki sözcük, bir ismi nitelendirerek cümlede anlamı zenginleştirir. Sıfat-fiiller, fiil kök ya da gövdelerine getirilen "-an/-en", "-ası/-esi", "-mez/-maz", "-ar/-er", "-dık/-dik", "-ecek/-acak" ve "-miş/-muş" ekleriyle oluşturulur. Sıfat - fiil grupları, cümlede isimlerin niteliğini belirterek onları daha ayrıntılı bir şekilde tanımlar.

 

Bu tür gruplar, cümleye açıklık ve derinlik katarak anlatımı zenginleştirir. Hem yazılı hem de sözlü anlatımda sıkça kullanılır. Özellikle betimleme ve tanımlama gerektiren ifadelerde tercih edilir.

 

Sıfat - Fiil Grubunun Oluşumu

 

Sıfat-fiil grubu, sıfat-fiil ekleriyle oluşturulan sözcüğün bir isimle birlikte kullanılmasıyla meydana gelir.

 

• Koşan çocuk
• Yazılacak mektup
• Görülmemiş manzara

 

Bu örneklerde "koşan", "yazılacak" ve "görülmemiş" sözcükleri sıfat-fiil ekleriyle türetilmiştir ve yanlarındaki isimleri nitelendirmiştir.

 

Sıfat - Fiil Ekleri

 

Sıfat-fiiller aşağıdaki eklerle oluşturulur:

 

• -an / -en: Koşan adam, gülümseyen çocuk
• -ası / -esi: Görülesi manzara, beklenesi haber
• -mez / -maz: Bitmez yol, dinmez acı
• -ar / -er: Yanar dağ, geçer tren
• -dık / -dik / -duk / -dük: Gördükleri yer, okuduğu kitap
• -ecek / -acak: Gidecek insan, alınacak karar
• -miş / -mış / -muş / -müş: Görmüş adam, bitmiş iş

 

Bu ekler, fiil köklerine eklenerek sözcüğü sıfat görevine sokar.

 

Sıfat - Fiil Grubunun Cümlede Kullanımı

 

Sıfat - fiil grupları, cümlede niteleme görevinde kullanılır ve niteledikleri isme anlam derinliği katar. Genellikle özne, nesne veya zarf tümleci görevlerinde yer alabilir.

 

• Özne: Koşan çocuk yoruldu.
• Nesne: Yazılacak mektubu masaya koydu.
• Zarf Tümleci: Gülerek konuşan kadın dikkat çekti.

 

Bu örneklerde sıfat - fiil grupları, cümleye zenginlik katmış ve anlamı netleştirmiştir.

Zarf - Fiil Grubu

Zarf - fiil grubu, bir zarf-fiil (ulaç) ve bir fiilin bir araya gelerek oluşturduğu sözcük grubudur. Bu yapıda zarf-fiil, fiilin anlamını zaman, neden, amaç, durum veya koşul gibi yönlerden tamamlar. Zarf-fiiller, fiil kök veya gövdelerine getirilen "-ken", "-ince", "-erek", "-ip", "-meden", "-dikçe", "-inceye kadar" gibi eklerle oluşturulur. Zarf - fiil grupları cümleye bağlayıcılık kazandırır ve anlatımı daha akıcı hale getirir.

 

Bu gruplar, dilde anlam bütünlüğü sağlamanın yanı sıra cümleler arasında bağlantılar kurmak için de kullanılır. Özellikle uzun metinlerde olaylar arasındaki ilişkiyi göstermek amacıyla tercih edilir.

 

Zarf - Fiil Grubunun Oluşumu

 

Zarf - fiil grubu, bir zarf-fiil ve ana fiilin bir araya gelmesiyle oluşur. Zarf-fiil, ana fiili zaman, neden, amaç veya durum yönünden tamamlar.

 

• Gülerek konuştu.
• Ders çalışırken müzik dinliyor.
• Kitabı okuyup rafa koydu.

 

Bu örneklerde "gülerek", "çalışırken" ve "okuyup" zarf-fiil görevindedir ve cümledeki ana fiili tamamlamaktadır.

 

Zarf - Fiil Ekleri

 

Zarf-fiiller, fiil kök veya gövdelerine getirilen belirli eklerle oluşturulur. İşte bazı yaygın zarf-fiil ekleri:

 

• -ken: Gelirken, bakarken
• -ince / -ınca: Bitirince, anlayınca
• -erek / -arak: Gülerek, çalışarak
• -ip: Alıp, okuyup
• -meden / -madan: Anlamadan, gelmeden
• -dikçe / -dıkça: Gördükçe, anladıkça
• -inceye kadar / -ene kadar: Gelinceye kadar, gidene kadar

 

Bu ekler, fiile bağlanarak zarf-fiil görevini üstlenir.

 

Zarf - Fiil Grubunun Cümlede Kullanımı

 

Zarf - fiil grupları cümlede zaman, neden, amaç, durum veya koşul gibi anlamlar katar. Bu gruplar, genellikle zarf tümleci görevinde kullanılır ve cümlenin fiilini tamamlar.

 

• Zaman anlamı: Film başlayınca sessizlik oldu.
• Neden anlamı: Çok çalıştığı için başarılı oldu.
• Amaç anlamı: Ders çalışmak için kütüphaneye gitti.
• Durum anlamı: Koşarak eve geldi.
• Koşul anlamı: Dersini bitirirse dışarı çıkabilir.

 

Bu örneklerde zarf - fiil grupları, cümleye farklı anlamlar kazandırmıştır.

İkilemeler

İkilemeler, anlamı güçlendirmek, vurgulamak ya da pekiştirmek amacıyla iki kelimenin yan yana getirilmesiyle oluşturulan sözcük gruplarıdır. Türkçede sıkça kullanılan ikilemeler, anlatımı zenginleştirir ve ifadeye akıcılık kazandırır. Cümlede anlamı kuvvetlendiren bu yapılar hem yazılı hem de sözlü dilde etkili bir anlatım aracı olarak tercih edilir. İkilemeler, cümlede genellikle zarf, sıfat ya da isim görevinde kullanılabilir.

 

İkilemelerde yer alan kelimeler bazen anlamca ilişkili olabilirken bazen de tamamen zıt anlamlı ya da anlamsız kelimelerden oluşabilir. Bu yapıların en önemli özelliği, cümlede anlamı güçlendirerek anlatımı daha etkili hale getirmeleridir.

 

İkileme Türleri

 

İkilemeler, yapılış biçimlerine göre farklı türlere ayrılır. İşte yaygın kullanılan ikileme türleri:

 

Aynı Kelimenin Tekrarıyla Oluşan İkilemeler: Aynı kelimenin tekrar edilmesiyle oluşturulan ikilemelerdir. Bu tür ikilemeler anlamı pekiştirir.

 

• Yavaş yavaş
• Tek tek
• Güzel güzel

 

Eş Anlamlı Kelimelerle Oluşan İkilemeler: Anlamca birbirine yakın iki kelimenin yan yana getirilmesiyle oluşur.

 

• Akıllı uslu
• Güçlü kuvvetli

 

Zıt Anlamlı Kelimelerle Oluşan İkilemeler: Anlamca birbirine karşıt olan iki kelimenin bir araya gelmesiyle oluşur.

 

• İyi kötü
• Az çok
• Büyük küçük

 

Anlamlı ve Anlamsız Kelimelerle Oluşan İkilemeler: Bir anlamlı kelimeye, anlam taşımayan ya da anlamsız bir kelime eklenerek oluşturulur.

 

• Şipşak
• Çat pat
• Zır zır

 

Ses Türemesiyle Oluşan İkilemeler: Kelimenin başına ya da sonuna eklenen seslerle oluşturulan ikilemelerdir.

 

• Pırıl pırıl
• Şıp şıp
• Cıvıl cıvıl

Edat Grubu

Edat grubu, bir edatın (ilgeç) ve kendisinden önce gelen bir ismin veya zamirin oluşturduğu sözcük grubudur. Edatlar, cümlede anlam ilişkileri kurmaya yarayan ve tek başına anlam taşımayan kelimelerdir. Edat grubu, cümlede yer, yön, amaç, neden, araç gibi anlam ilişkileri kurarak cümlenin anlamını zenginleştirir. Bu yapılar, anlamı belirginleştirerek sözcükler arasındaki bağlantıyı sağlar.

 

Edat grubu, cümlede genellikle zarf tümleci ya da dolaylı tümleç görevinde kullanılır. Edat grupları sayesinde cümlede soyut ilişkiler net bir şekilde ifade edilir ve anlam bütünlüğü sağlanır.

 

Edat Grubunun Yapısı

 

Edat grubu, temel olarak iki öğeden oluşur:

 

• Tamlayan: Edattan önce gelen ve edatın anlamını tamamlayan kelime (isim ya da zamir).
• Tamlanan: Edatın kendisi.

 

Örnekler:

 

• Kitap için çalıştı.
• Okulun karşısında bir park var.
• Onunla birlikte sinemaya gittik.

 

Bu örneklerde "için", "karşısında" ve "birlikte" edatları, cümlede anlam ilişkisi kurarak edat grubu oluşturmuştur.

 

Yaygın Kullanılan Edatlar

 

Türkçede yaygın olarak kullanılan bazı edatlar şunlardır:

 

• İçin
• İle
• Gibi
• Göre
• Kadar
• Karşı
• Üzerine
• Doğru
• Önce / Sonra

 

Örnek Cümleler:

 

• Başarıya ulaşmak için çok çalışmalısın.
• Kitabı arkadaşım ile paylaştım.
• Öğretmene göre bu yöntem daha etkili.
• Evden çıkmadan önce beni ara.

 

Edat Grubunun Cümlede Kullanımı

 

Edat grupları cümlede anlamı destekleyerek çeşitli görevlerde kullanılabilir. Genellikle zarf tümleci, dolaylı tümleç ya da yer tamlayıcısı görevini üstlenir.

 

• Zarf Tümleci: Sınavdan sonra dinlenmek istiyorum.
• Dolaylı Tümleç: Öğretmenle projeyi konuştuk.
• Yer Tamlayıcısı: Kitap masanın üstünde duruyor.

 

Bu örneklerde edat grubu, cümleye farklı anlam katmanları ekleyerek anlatımı zenginleştirmiştir.

Bağlama, Aitlik, Unvan, Ünlem, Sayı Grupları

Türkçede cümlelerin anlamını zenginleştiren ve sözcükler arasındaki ilişkileri belirten çeşitli sözcük grupları vardır. Bu gruplar, cümlede anlam bütünlüğü sağlayarak ifadeyi daha açık ve etkili hale getirir. Bağlama, aitlik, unvan, ünlem ve sayı grupları, dilde sıkça kullanılan ve anlatımı destekleyen önemli yapılardır. Bu gruplar hem yazılı hem de sözlü anlatımda anlamı netleştirir ve ifadeyi kuvvetlendirir.

 

1. Bağlama Grubu

 

Bağlama grubu, iki ya da daha fazla sözcüğü bağlaçlar aracılığıyla birbirine bağlayan sözcük grubudur. Bu grupta kullanılan bağlaçlar, cümlede eş görevli kelime ya da kelime gruplarını birbirine bağlamak için kullanılır.

 

Yaygın kullanılan bağlaçlar: ve, ile, ya da, veya, ama, fakat, çünkü, lakin, hem… hem, ne… ne, ya… ya

 

Örnekler:

 

• Kalem ve defter çantadaydı.
• Hem çalıştı hem dinlendi.
• Ya sinemaya gidelim ya da parkta yürüyelim.

 

Bağlama grupları, cümlede anlam bütünlüğü sağlar ve unsurlar arasındaki ilişkiyi belirtir.

 

2. Aitlik Grubu

 

Aitlik grubu, bir varlığın başka bir varlığa ait olduğunu göstermek için kullanılır. Bu grupta genellikle bir isim tamlaması bulunur.

 

• Okulun kapısı
• Öğrencinin defteri
• Kitabın sayfası

 

Aitlik grubu, cümlede sahiplik ilişkisini kurar ve nesneler arasındaki bağlantıyı gösterir.

 

3. Unvan Grubu

 

Unvan grubu, kişilere meslek, rütbe, akademik derece veya sosyal statü bildiren unvanların eklendiği sözcük grubudur. Bu grupta unvan kelimesi ismin önüne ya da arkasına gelir.

 

• Doktor Ayşe
• Prof. Dr. Mehmet Yılmaz
• Kral III. Richard

 

Unvan grubu, kişileri tanımlamak ve sosyal statülerini belirtmek amacıyla kullanılır.

 

4. Ünlem Grubu

 

Ünlem grubu; duygu, hayret, sevinç, üzüntü gibi ifadeleri güçlü bir şekilde aktarmak için kullanılan sözcük grubudur. Ünlemler tek başlarına kullanılabileceği gibi bazen kelime gruplarıyla da anlam pekiştirilebilir.

 

• Vay canına!
• Eyvah, geç kaldık!
• Aman dikkat et!

 

Ünlem grubu, cümlede duyguları ifade etmek için kullanılır ve vurgu yapar.

 

5. Sayı Grubu

 

Sayı grubu, birden fazla sayının bir araya gelerek oluşturduğu sözcük grubudur. Sayılar birlikte kullanıldığında tek bir kavramı ya da miktarı ifade eder.

 

• Yirmi beş öğrenci
• Üç yüz altmış beş gün
• On iki ay

 

Sayı grupları, miktar belirtirken sayılar arasında anlam bütünlüğü kurar.

Kısaltma Grupları

Kısaltma grupları, birden fazla kelimenin baş harflerinin veya hecelerinin bir araya getirilerek oluşturduğu yapılardır. Türkçede sıkça kullanılan kısaltmalar, uzun ifadeleri daha pratik ve anlaşılır hale getirmek için tercih edilir. Kısaltma grupları, özellikle bilimsel, teknik, idari ve sosyal alanlarda yaygın bir şekilde kullanılır. Bu tür yapılar, iletişimi kolaylaştırarak anlatımı sadeleştirir ve zaman tasarrufu sağlar.

 

Kısaltma grupları, genellikle kurum adlarını, unvanları, teknik terimleri ve yaygın ifadeleri temsil eder. Doğru ve yerinde kullanıldığında anlatımı güçlendirerek metnin akıcılığını artırır.

 

Kısaltma Türleri

 

Türkçede kısaltmalar farklı yöntemlerle oluşturulabilir. İşte en yaygın kullanılan kısaltma türleri:

 

Baş Harflerinden Oluşan Kısaltmalar: Kurum, kuruluş, ülke, şehir isimleri gibi ifadelerin baş harflerinden oluşan kısaltmalardır.

 

• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi)
• TDK (Türk Dil Kurumu)
• ABD (Amerika Birleşik Devletleri)
• BM (Birleşmiş Milletler)

 

Hecelerle Yapılan Kısaltmalar: Kelimelerin hecelerinin birleştirilmesiyle oluşturulan kısaltmalardır.

 

• Tofaş (Türk Otomobil Fabrikası A.Ş.)
• Petkim (Petrol Kimya)
• Roketsan (Roket Sanayi)

 

Unvan ve Meslek Kısaltmaları: Kişilerin unvanlarını veya mesleklerini kısaltmak için kullanılır.

 

• Prof. (Profesör)
• Dr. (Doktor)
• Av. (Avukat)
• Yrd. Doç. (Yardımcı Doçent)

 

Teknik Terim ve Ölçü Birimi Kısaltmaları: Bilimsel, teknik alanlarda kullanılan terim ve ölçü birimlerinin kısaltmalarıdır.

 

• cm (santimetre)
• kg (kilogram)
• m² (metrekare)
• Hz (Hertz)

 

Zaman ve Takvim Kısaltmaları: Zaman birimlerini veya takvim unsurlarını ifade eden kısaltmalardır.

 

• Sn. (Saniye)
• dk. (Dakika)
• Pzt. (Pazartesi)
• Cum. (Cuma)

 

Kısaltmaların Yazımı ve Okunuşu

 

Büyük harfli kısaltmaların okunuşu, ya harf harf ya da hece şeklinde yapılır.

 

• TBMM → "Te Be Me Me"

 

Sonuna ek geldiğinde ses uyumuna göre eklenir:

 

• TBMM’ye (’ye eki)

 

Küçük harfli kısaltmalara ek getirilirken kelime okunuşuna göre hareket edilir:

 

• kg'yi (kilogramı)
• cm’ye (santimetreye)

Birleşik İsim

Birleşik isim, iki ya da daha fazla kelimenin bir araya gelerek yeni ve tek bir anlam taşıyan isimler oluşturduğu sözcük grubudur. Bu yapılar, anlam bakımından kalıplaşmış ve birlikte kullanıldıklarında farklı bir anlam kazanmış kelimelerden meydana gelir. Birleşik isimler, dilin zenginliğini artıran ve anlatımı kolaylaştıran önemli yapılardır. Cümlelerde tek bir isim gibi kullanılırlar ve genellikle bitişik ya da ayrı yazılırlar.

 

Türkçede birleşik isimler hem günlük dilde hem de yazılı metinlerde yaygın olarak kullanılır. Bu isimler, kimi zaman doğrudan anlam taşıyan yapılar olabilirken, bazen de mecaz anlam kazanarak yeni bir kavramı ifade eder.

 

Birleşik İsim Türleri

 

Birleşik isimler oluşum biçimlerine göre üç ana gruba ayrılır:

 

Kaynaşmış Birleşik İsimler: Anlam bakımından kaynaşmış ve yeni bir anlam kazanmış kelimelerden oluşur. Bu tür birleşik isimlerde kelimeler gerçek anlamlarından uzaklaşarak farklı bir kavramı ifade eder.

 

• Aslan ağzı (bir bitki türü)
• Kırmızı biber (bir sebze türü)
• Ayçiçeği (bir bitki türü)

 

Yapım Ekleriyle Oluşan Birleşik İsimler: İki kelimenin birleşmesi sırasında yapım ekleriyle yeni bir kelime türetilir. Bu tür birleşik isimler anlam bakımından da yeni bir kavram oluşturur.

 

• Elbise dolabı
• Çamaşır makinesi

 

Takısız Birleşik İsimler: İki kelimenin hiçbir ek almadan doğrudan yan yana getirilerek oluşturduğu birleşik isimlerdir. Bu tür birleşik isimlerde kelimeler çoğunlukla gerçek anlamlarını korur.

 

• Gök gürültüsü
• Sütlaç
• Kız kardeş

 

Birleşik İsimlerin Yazımı

 

Birleşik isimler yazım kurallarına göre bitişik ya da ayrı yazılabilir. Hangi kurallara göre yazılacağı anlam ilişkisine ve kullanım şekline bağlıdır.

 

Bitişik Yazılanlar: Yeni bir anlam kazanan ya da kalıplaşmış birleşik isimler bitişik yazılır.

 

• Ayakkabı
• Kardeşlik
• Hanımeli

 

Ayrı Yazılanlar: İki kelimenin anlamını koruduğu ve belirli bir kavram oluşturmadığı durumlarda ayrı yazılır.

 

• Türk dili
• At arabası
• Deniz feneri