Periyodik Tablo Nedir? Periyodik Tablo Özellikleri

Periyodik Tablo Nedir?

Periyodik tablo, kimyasal elementlerin atom numaralarına, elektron konfigürasyonlarına ve tekrar eden kimyasal özelliklerine göre sıralandığı tablo şeklindeki bir düzenlemedir. Bu sıralama, aynı dikey sütunda benzer davranışa sahip elementler gibi periyodik eğilimleri gösterir. Ayrıca kimyasal özelliklerinde bazı benzerlikler olan dört dikdörtgen bloğu da gösterir. Genel olarak, bir sıra (periyot) içinde elementler solda metaller ve sağda metal olmayanlardır. Elementlerin yerleşimi kuantum mekaniği ilkelerine dayanmaktadır. (2) Her element benzersiz bir sembolle temsil edilir ve elementler elektron konfigürasyonlarına ve kimyasal özelliklerine göre satırlar ve sütunlar halinde düzenlenir. Periyodik tablo elementler hakkında atom kütlesi, atom numarası, elektron konfigürasyonu ve kimyasal reaktivite gibi temel bilgileri sağlar.

Periyodik tablo genellikle elementlerin satır ve sütunlarından oluşan bir dikdörtgen veya kare şeklindedir. Tipik olarak 7 sıra ve 18 sütun vardır. Elementler artan atom numarası sırasına göre düzenlenir ve elektron konfigürasyonları, kimyasal reaktiviteleri ve fiziksel özellikleri de dahil olmak üzere özelliklerine göre gruplandırılır. Periyodik tablonun düzeni, elementlerin kolayca tanımlanmasına ve tablodaki konumlarına bağlı olarak davranışlarının tahmin edilmesine olanak tanır.

Periyodik tabloyu gösteren çeşitli materyallerden üretilmiş levha ve posterlerin yanı sıra gerçek elementli periyodik tablo seçenekleri de vardır. Bunlar her elementten küçük bir örneği barındıran şeffaf maketlerdir. 

Periyodik Tablo Özellikleri

Periyodik tablodaki elementlerin özellikleri, kimyasal reaksiyonlardaki davranışlarını ve çeşitli uygulamalarda kullanımlarını anlamak için gereklidir. 

 

• Atom Numarası: Atom numarası, bir atomun çekirdeğindeki proton sayısıdır ve bir elementin kimyasal özelliklerini belirlemede birincil faktördür. Atom numarası, periyodik tablonun bir satırında veya periyodunda soldan sağa doğru ilerledikçe artar. Atom numarası aynı zamanda elementin periyodik tablodaki konumunu da belirler. (3)
• Atomik Kütle: Atom kütlesi, bir atomun karbon-12'ye göre kütlesidir. Atom kütlesi, bir elementin yoğunluk ve kaynama noktası gibi kimyasal ve fiziksel özelliklerinin belirlenmesinde esastır. Periyodik tabloda erime noktası da belirtilir. Bir elementin atomik kütlesi periyodik tabloda bulunabilir ve genellikle atomik kütle birimleri (amu) cinsinden ifade edilir.
• Elektron Konfigürasyonu: Elektron konfigürasyonu, bir atomun kabuklarındaki veya enerji seviyelerindeki elektronların düzenlenmesidir. Elektron konfigürasyonu, bir elementin reaktivitesi, bağlanma davranışı gibi kimyasal ve fiziksel özelliklerini belirler. Aynı zamanda periyodik tablo iyonlaşma enerjisi bilgisini de barındırır. Bir elementin elektron konfigürasyonu periyodik tabloda bulunabilir ve genellikle kısaltılmış gösterimle yazılır.
• Değerlik Elektronları: Değerlik elektronları, bir atomun en dış kabuğunda bulunan ve kimyasal reaksiyonlara katılan elektronlardır. Değerlik elektronlarının sayısı elementin kimyasal reaktivitesini ve bağlanma davranışını belirler. Tam bir dış elektron kabuğuna sahip elementler genellikle inerttir ve diğer elementlerle reaksiyona girmezler. Bir elementin değerlik elektronlarının sayısı periyodik tabloda bulunabilir ve bir sıra boyunca soldan sağa doğru ilerledikçe artar.
• Metalik ve Metalik Olmayan Özellikler: Periyodik tablonun sol tarafındaki elementler metaller, sağ tarafındaki elementler ise metal olmayanlardır. Metaller genellikle parlak, dövülebilir, sünek ve iyi ısı ve elektrik iletkenleridir. Bir elementin metalik ve metalik olmayan özellikleri periyodik tabloda bulunabilir ve bunlar bir elementin kimyasal ve fiziksel özelliklerini etkiler.
• Gruplar ve Periyotlar: Periyodik tablo satırlar ve sütunlar halinde düzenlenmiştir. Satırlara periyot, sütunlara ise grup adı verilir. Aynı gruptaki elementler benzer kimyasal özelliklere sahipken, aynı periyottaki elementler aynı sayıda elektron kabuğuna sahiptir. Bir elementin grup ve periyot numaraları periyodik tabloda bulunabilir ve elementin kimyasal ve fiziksel özellikleri hakkında bilgi verir.

Periyodik Tablo Grupları

Periyodik tabloda her biri kendine özgü özelliklere sahip toplam 18 grup vardır. Periyodik tablo grup isimleri şöyle sıralanır: 

 

• Periyodik tablonun 1. grubu alkali metaller olarak bilinir. Bu elementler arasında sezyum, sodyum, rubidyum, lityum, potasyum ve frankiyum bulunur. Alkali metaller oldukça reaktiftir ve metal olmayan maddelerle kolayca iyonik bileşikler oluştururlar. Düşük erime ve kaynama noktalarına sahiptirler ve iyi ısı ve elektrik iletkenleridirler. Alkali metaller yumuşaktır ve bıçakla kolayca kesilebilirler. Ayrıca su ile oldukça reaktiftirler, alkali çözeltiler ve hidrojen gazı oluştururlar.
• Periyodik tablonun 2. grubu toprak alkali metaller olarak bilinir. Bu elementler berilyum, magnezyum, kalsiyum, stronsiyum, baryum ve radyumu içerir. Toprak alkali metaller alkali metallerden daha az reaktiftir ancak yine de oldukça reaktiftirler. Düşük erime ve kaynama noktalarına sahiptirler ve iyi ısı ve elektrik iletkenleridirler. Toprak alkali metaller alkali metallerden daha sert ve yoğundur ve bıçakla kolayca kesilemezler.
• Periyodik tablonun 3. ve 12. gruplar ile bunların arasındaki gruplar toprak metalleri olarak bilinir. Bu elementler demir, bakır, altın, gümüş, çinko ve nikeli içerir. Toprak metalleri, kendilerine renk, manyetizma ve katalitik aktivite gibi benzersiz özellikler kazandıran değişken değerlik elektronlarıyla karakterize edilir. Yüksek erime ve kaynama noktalarına sahiptirler. Ayrıca iyi ısı ve elektrik iletkenleridirler. Toprak metalleri, inşaat, elektronik ve mücevherat gibi birçok uygulamada yararlı olmalarını sağlayan süneklikleri ve şekillendirilebilirlikleriyle de bilinir.
• Periyodik tablonun 13. grubu bor grubu olarak bilinir. Bu elementler bor, alüminyum, galyum, indiyum ve talyum içerir. Bor grubu elementlerinin üç değerlik elektronu vardır ve genellikle reaktiftirler. Öte yandan alkali metaller ve toprak alkali metaller kadar reaktif değildirler. Yüksek erime ve kaynama noktalarına sahiptirler ve iyi ısı ve elektrik iletkenleridirler. Bor grubu elementleri alaşımlar, yarı iletkenler ve farmasötikler, kimyasal endüstri, metal endüstrisi, cam endüstrisi, nükleer enerji ve tarım gibi çeşitli uygulamalarda kullanılır.
• Periyodik tablonun 14. grubu karbon grubu olarak bilinir. Bu elementler karbon, silikon, germanyum, kalay ve kurşunu içerir. Karbon grubu elementleri dört değerlik elektronuna sahiptir ve hidrojen, oksijen ve nitrojen gibi diğer elementlerle kovalent bağlar oluşturma yetenekleriyle bilinirler. Karbon grubu elementleri, metal olmayan karbondan metal kurşuna kadar değişen fiziksel özelliklere sahiptir. Karbonlar plastik elde etmekte, yakıtlarda, ilaçlarda, bazı gıdalarda, inşaatlarda, elektronik alet ve pil üretiminde, tarımda, kimyasal endüstride kullanılırlar. 
• Periyodik tablonun 15-18 grupları sırasıyla azot, oksijen, halojen ve soy gaz gruplarını içerir. Azot grubu elementleri beş değerlik elektronuna sahiptir. Azot ve oksijen gibi diğer elementlerle çoklu bağlar oluşturma yetenekleriyle bilinirler. Oksijen grubu elementleri altı değerlik elektronuna sahiptir. Karbon ve hidrojen gibi diğer elementlerle güçlü kovalent bağlar oluşturma yetenekleriyle bilinirler. Halojenler, kolayca iki atomlu moleküller oluşturan oldukça reaktif metal olmayan maddelerdir. Soy gazlar kimyasal olarak inerttir ve tam bir dış elektron kabuğuna sahiptir, bu da onları kararlı ve reaktif yapmaz. Soy gazlar aydınlatma, dalgıçlık, eximer lazer, gaz balonları, kriyojenik, tıp gibi alanlarda aktif olarak kullanılır.

Periyodik Tablodaki İlk 20 Element

Periyodik tablodaki ilk 20 element, atom numarası sırasına göre şunlardır:

 

• Hidrojen (H)
• Helyum (He)
• Lityum (Li)
• Berilyum (Be)
• Bor (B)
• Karbon (C)
• Azot (N)
• Oksijen (O)
• Flor (F)
• Neon (Ne)
• Sodyum (Na)
• Magnezyum (Mg)
• Alüminyum (Al)
• Silisyum (Si)
• Fosfor (P)
• Sülfür (S)
• Klor (Cl)
• Argon (Ar)
• Potasyum (K)
• Kalsiyum (Ca)

Periyodik Tablo Element Aileleri

Alkali Metaller: Periyodik tablonun 1. grubu lityum (Li), sodyum (Na), potasyum (K), rubidyum (Rb), sezyum (Cs) ve frankiyum (Fr) içerir. 

Alkali Toprak Metalleri: Periyodik tablonun 2. grubu berilyum (Be), magnezyum (Mg), kalsiyum (Ca), stronsiyum (Sr), baryum (Ba) ve radyumu (Ra) içerir. 

Toprak Metalleri: Periyodik tablonun 3-12 grupları demir (Fe), bakır (Cu), çinko (Zn), nikel (Ni) ve altın (Au) gibi elementleri içerir. 

Bor Grubu: Periyodik tablonun 13. grubu bor (B), alüminyum (Al), galyum (Ga), indiyum (In) ve talyum (Tl) içerir. 

Karbon Grubu: Periyodik tablonun 14. grubu karbon (C), silikon (Si), germanyum (Ge), kalay (Sn) ve kurşun (Pb) içerir. 

Azot Grubu: Periyodik tablonun 15. grubu azot (N), fosfor (P), arsenik (As), antimon (Sb) ve bizmut (Bi) içerir. 

Oksijen Grubu: Periyodik tablonun 16. grubu oksijen (O), sülfür (S), selenyum (Se), tellür (Te) ve polonyum (Po) içerir. 

Halojenler: Periyodik tablonun 17. grubu flor (F), klor (Cl), brom (Br), iyot (I) ve astatini (At) içerir. 

Soy Gazlar: Periyodik tablonun 18. grubu helyum (He), neon (Ne), argon (Ar), kripton (Kr), ksenon (Xe) ve radon (Rn) içerir. 

Periyodik Tablo Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Periyodik Tabloda Kaç Element Var?

Periyodik tabloda en hafif element olan hidrojenden (atom numarası 1) en ağır element olan oganessona (atom numarası 118) kadar 118 doğrulanmış element vardır. (4) Periyodik tablodaki tüm elementler, o elementin bir atomunun çekirdeğindeki proton sayısı olan artan atom numarası sırasına göre düzenlenmiştir.

Periyodik tablo, metaller, metal olmayanlar ve metaloidler de dahil olmak üzere çeşitli özelliklere ve kullanımlara sahip çok çeşitli elementleri içerir. Periyodik tablodaki elementlerin birçoğu karbon, oksijen ve nitrojen gibi yaşam için gerekliyken, diğerleri bakır, demir ve alüminyum gibi önemli endüstriyel uygulamalara sahiptir.

Periyodik tablo, 150 yılı aşkın bir süredir kimyagerler ve bilim insanları için farklı elementlerin kimyasal davranışlarını tahmin etmelerine ve yeni bileşikler ve malzemeler oluşturmalarına olanak tanıyan önemli bir araç olmuştur. Yeni elementlerin keşfi aktif bir araştırma alanı olmaya devam eder. Son yıllarda laboratuvarlarda yeni elementler sentezlenir ve periyodik tabloya eklenir.

Periyodik tablodaki ilk 92 element dünyada doğal olarak oluşurken, geri kalan elementler parçacık hızlandırıcılar ve nükleer reaktörler kullanılarak laboratuvarlarda sentezlenmiştir. Bu elementlerin yaratılması, daha büyük, daha kütleli bir çekirdek oluşturmak için daha küçük çekirdeklerin füzyonunu gerektirir. Bu da tipik olarak diğer elementlere bozunmadan önce sadece saniyenin bir kısmı kadar sürer.

Periyodik Tablodaki Satırlara Ne Denir?

Periyodik tablodaki satırlar periyot olarak adlandırılır. Periyodik tabloda 1'den 7'ye kadar numaralandırılmış yedi periyot vardır. Her periyot, o sıradaki elementlerin sahip olduğu elektronların enerji seviyesine veya kabuğuna karşılık gelir. (5)

Örneğin, birinci periyot, birinci enerji seviyesinde veya kabuğunda elektronları olan sadece iki elementi, hidrojen ve helyumu içerir. İkinci periyot, lityum, berilyum ve neon gibi hem birinci hem de ikinci enerji seviyelerinde elektronları olan elementleri içerir.

Bir periyot boyunca soldan sağa doğru ilerledikçe, elementlerin en dış kabuğundaki elektron sayısı bir artar ve bu da özelliklerinde kademeli bir değişime yol açar. Bu eğilim periyodik yasa olarak bilinir ve aynı grup veya sütundaki elementlerin neden benzer kimyasal ve fiziksel özelliklere sahip olduğunu açıklamaya yardımcı olur.

Yedi periyoda ek olarak, periyodik tablo ayrıca 1'den 18'e kadar numaralandırılmış 18 sütun veya grup içerir. Her gruptaki elementler, benzer elektron konfigürasyonları nedeniyle benzer kimyasal ve fiziksel özelliklere sahiptir. Aynı gruptaki elementler aynı sayıda değerlik elektronuna da sahiptir; bu elektronlar en dış kabukta bulunan ve kimyasal bağlarda rol oynayan elektronlardır.

Periyodik Tablo Neye Göre Sıralanmıştır?

Periyodik tablo, elementlerin artan atom numaralarına göre sıralanmıştır. Bir elementin atom numarası, atomlarının çekirdeğindeki proton sayısıdır.

Rus kimyager Dmitri Mendeleyev, elementleri artan atom ağırlığına göre sıralamış ve elementlerin özelliklerinin belirli aralıklardan sonra periyodik olarak tekrar ettiğini gözlemlemiştir. Bu durum onu, elementlerin özelliklerinin atom ağırlıklarının periyodik bir fonksiyonu olduğunu öne sürmeye yöneltmiştir.

Daha sonra İngiliz fizikçi Henry Moseley, bir elementin atom numarasının atom ağırlığından daha temel bir özellik olduğunu keşfetmiştir. Moseley, atom numarasının atom çekirdeğinin pozitif yüküyle doğru orantılı olduğunu ve elementin kimyasal davranışının atom ağırlığından daha iyi bir göstergesi olduğunu göstermiştir.

Moseley'in çalışmasına dayanan modern periyodik tablo, elementlerin atom ağırlıklarına göre değil, artan atom numaralarına göre sıralanmıştır. Bu düzenleme, benzer kimyasal ve fiziksel özelliklere sahip elementlerin aynı sütunda veya grupta bir araya getirilmesini sağlar.

Periyodik Tabloyu Kim Buldu?

Periyodik tablo tarihçesine bakılırsa tek bir yılda keşfedilmediği görülür. Gelişimi birkaç on yıl içinde gerçekleşir. Elementlerin ilk sınıflandırması 18. yüzyılın sonlarında Antoine Lavoisier tarafından önerilmiştir. Ancak, 19. yüzyılın ortalarına kadar kimyagerler elementlerin özelliklerindeki örüntüleri fark etmeye başlamamıştır. (6)

Periyodik tablonun keşfi, tablonun versiyonunu 1869'da yayınlayan Rus kimyager Dmitri Mendeleyev'e atfedilir. Mendeleyev'in tablosu elementleri artan atom ağırlığına göre sıralamış ve kimyasal, fiziksel özelliklerine göre gruplandırmıştır. Henüz keşfedilmemiş elementleri hesaba katmak için tabloda boşluklar bırakmış ve bu elementlerin özelliklerini çevrelerindeki bilinen elementlerin özelliklerine dayanarak tahmin etmiştir. (7)

Dmitri Mendeleyev'in 1869'da periyodik tablosunu yayınlaması, periyodik tablonun geliştirilmesinde önemli bir kilometre taşı olmuştur. Bununla birlikte, Mendeleyev'in yayınına kadar geçen yıllarda John Newlands, Julius Lothar Meyer ve William Ramsay gibi birçok bilim insanı da periyodik tablonun geliştirilmesine katkıda bulunmuştur. (8)

İngiliz kimyager John Newlands, 1864 yılında her sekizinci elementin benzer özelliklere sahip olduğunu belirten oktav yasasını önermiştir. Alman kimyager Julius Lothar Meyer, 1864 yılında elementlerin atomik hacimlerine dayanarak bağımsız bir periyodik tablo geliştirmiştir. (8)

Julius Lothar Meyer, Alman kimyager ve fizikçi olarak, modern periyodik tablonun geliştirilmesinde önemli bir role sahiptir. 1864 yılında, elementlerin atom ağırlıklarını dikkate alarak bir periyodik tablo oluşturmuştur. Bu tablo, Mendeleyev'in 1869'da oluşturduğu tabloya benzer şekilde özelliklerin düzenli bir şekilde sıralandığı ve henüz keşfedilmemiş elementlerin varlığını öngörmüştür. (9)

İskoç kimyager William Ramsay soy gazları keşfetmiş ve 19. yüzyılın sonlarıyla 20. yüzyılın başlarında periyodik tabloya eklemiştir. Marie Curie'nin 1898 yılında radyoaktif elementler radyum ve polonyumu keşfetmesi de periyodik tablonun genişlemesine yol açmıştır. (10)

Periyodik tablo da dahil olmak üzere öğrenmen gereken kimya konuları için Vitamin Kitapları ve Vitamin LGS birçok kaynak sunar. Bilgilerini pekiştirmek, çalışma programı oluşturmak ve bol bol pratik yapmak için sen de Vitamin’den yararlanabilir, aklına takılan soruların yanıtlarını bulabilirsin.

 

Kaynaklar:

https://www.acs.org   (1)

https://iupac.org  (2)

https://pubs.acs.org (3)

https://www.rsc.org   (4)

https://www.acs.org/content  (5)

https://tr.wikipedia.org  (6)

https://www.rsc.org/periodic  (7)

https://www.rsc.org/periodic-table/history  (8)

https://www.sciencehistory.org  (9)

https://www.khanacademy.org/science   (10)

 

Benzer İçerikler