Otobiyografi Nedir? Otobiyografi Özellikleri ve Örnekleri

Otobiyografi Nedir?

Yüzyıllardır popüler bir edebi tür olarak otobiyografi, kişinin kendisinin yazdığı biyografisi olarak tanımlanabilir. Yazar, deneyimlerini paylaşmak, daha geniş bir kültürel veya tarihsel bağlam içinde değerlendirmek veya okuyucuyu bilgilendirmek için kendi hayatının tamamı veya bir kısmını yazıya aktarır. Batı edebiyatında rastlanan ilk otobiyografi örneği, MS 397 ile 400 yılları arasında yazdığı İtiraflar adlı 13 kitaplık çalışması ile Saint Augustine of Hippo'ya atfedilir. (2) 

Antik çağlardan kalma diğer otobiyografik eserler arasında yaklaşık MS 99 yılında Yahudi tarihçi Flavius Josephus'un Vita'sı ve MS 374 yılında Yunan bilim adamı Libanius'un Oration 1 adlı eseri yer alır. Bu tür eserlere, özünde "savunmamda" anlamına gelen apologias adı verilir. Yazarlar bu çalışmalara kendini belgeleme eylemleri olarak değil, kendini savunma biçimi olarak yaklaşır. Bu eserler onların yaşamlarını, çalışmalarını, hatalarını açıklamanın ve gerekçelendirmenin bir yolunu oluşturur (2).

Filozof Jean-Jacques Rousseau'nun İtirafları 1782'de yayımlandığında düşünce ve duygu odaklı günümüz otobiyografilerinin yolu açılmış olur. 20. yüzyıldan itibaren daha fazla insan otobiyografi yazmaya başlar. Belki de türün en ünlü örneği, Anne Frank'ın Amsterdam'daki bir çatı katında Nazilerden saklandığı süreci anlatan Anne Frank’ın Günlüğü'dür. 

Bazı otobiyografiler, kronolojik olaylar zincirini anımsatan basit bir anlatının dışına çıkmazken, bazıları farklı anlatı biçimlerini de içerecek şekilde bu yazın türünü genişletir ve geliştirir. 

Otobiyografi Türleri

Yazarlar, hayatları hakkında yazma amaçlarına göre uygun bir biçimi seçerek otobiyografilerini yazar. Hikayelerini en iyi anlatacak formata bağlı olarak birçok otobiyografi türü ortaya çıkar. Yazar, bir sorunu ortaya koyarak kendine ve benzer olayların üstesinden gelmek için başkalarına yardım etmek amacıyla hayatını tamamını veya belirli bir kesitini yazabilir. Bununla birlikte, sadece hikayesini anlatmak için de hayatını kaleme alabilir. Otobiyografileri geniş olarak içeriğine göre tematik, dini, entelektüel ve kurgusal olmak üzere dört şekilde kategorize etmek mümkündür. Bununla birlikte, yazılış biçimlerine göre şu şekilde gruplandırılır (1,3): 

 

Standart Otobiyografiler

Bu en klasik haliyle yazarların hayatlarını veya hayatlarından belirli olayları anlattıkları otobiyografilerdir. Genellikle olayların kronolojik bir anlatımını içerir, ancak bu sıraya bağlı kalması gerekmez. Yazar, hayat hikayesini, bugünden geçmişe gittiği geri dönüşler biçiminde de anlatabilir. Benjamin Franklin’in The Autobiography of Benjamin Franklin veya Nikola Tesla’nın İcatlarım ve Hayatım kitapları, klasik yapısıyla standart otobiyografi grubuna dahil edilebilir.

 

Anılar

Anı, kişinin hayatının anlık bir görüntüsünü yansıtır. Anı formatı, kapsam ve odak açısından daha dar bir otobiyografi türüdür. Kişinin hayatının öğrenme deneyimi olarak öne çıkan veya paylaşmaya değer belirli bir bölümüne odaklanır. Standart bir otobiyografi anıları içerir. Ancak anı türü, çoğunlukla tekil olaylar, anıların arkasında yatan duygular ve yaşanılanlardan çıkarılan derslerle ilgilidir. Birçok toplumsal figürün standart otobiyografisi olmasa da anı kitapları bulunabilir. Tarık Akan’ın Anne Kafamda Bit Var, Cemil Meriç’in Jurnal, Henry David Thoreau’nun Walden kitapları böyledir.

 

Kurgusal Otobiyografi 

Kurgulanmış otobiyografi veya oto kurgu türünde yazar, hikayesini belgesel niteliğinde bir gerçek olarak değil, kurgu biçiminde sunar. Bu türde yaratıcı unsurlar devreye girerek gerçeklik ile kurgu arasındaki çizgilerin bulanıklaşmasına neden olur. Buradaki genel amaç, yazarın gerçekleri gizlemek istemesinden çok, kendini keşfetmeye hizmet eden deneyimlerini araştırmak amacıyla farklı stratejilerden yararlanma arzusudur. James Joyce'un A Portrait of the Artist as a Young Man kitabı bu gruba girer. 

 

Manevi Otobiyografiler

Manevi otobiyografi, yazarın dini veya ruhsal uyanışın ve inancının onu götürdüğü yolculuğa odaklanır. Ortak unsurlar arasında mücadele ve şüphe, yaşamı değiştiren bir dönüşüm, gerileme dönemleri ve mesajın paylaşılması yer alır. Manevi otobiyografiler; itirafları, zorlukların üstesinden gelme sürecini veya psikolojik bir rahatsızlığın tedavisini de içerebilir. Hikâyeyi paylaşmak, başkalarına ilham verirken aynı zamanda kişinin kendini iyileştirmek amacıyla derin duygularını ifade etmesine de yardımcı olabilir. Augustine'in İtirafları, Paramahansa Yogananda'nın Bir Yoginin Otobiyografisi manevi otobiyografilerdir.

Otobiyografi Özellikleri Nelerdir?

Otobiyografi, kişinin yaşamının kendi ağzından anlatımıdır. Kişisel hayata dair birçok detayı açıkladığı için oldukça mahrem bir anlatı türüdür. Bu yazın türünün deneyimlerin edebi ifadesi olduğu da söylenebilir. Temel işlevi yazarın hayat deneyimlerini onun perspektifinden görebilmektir. Edebiyat ve tarih arasındaki sınırda yer alan otobiyografiler, insanların bulundukları yere varıncaya kadar kat ettiği yolda keşfettiklerini içselleştirme süreci işlevine de sahiptir. Tipik kabul edilen otobiyografi özellikleri şunlardır (4):

 

• Otobiyografi, anlatılan hikâyelerin baş kahramanının yazar olmasıyla karakterize edilir.
• Otobiyografilerin isim, yaş, doğum tarihi gibi önemli kişisel bilgileri içermesi beklenir. 
• Aile bağlarına, kişinin hayatının önemli bölümlerini etkileyen insanlara değinilir.
• Yazarın akademik durumu, öğrenim gördüğü yerler, kazandığı başarılar ve aldığı ödülleri içerir. 
• Yazar, olaylar ve olayların üzerindeki etkileri hakkındaki düşünce veya duygularını ifade etme konusunda mutlak özgürlüğe sahiptir.
• Otobiyografi, yazarın en kişisel sırlarını anlattığı tamamen mahrem bir itiraf olarak da ele alınabilir.
• Yazar, otobiyografisinde yaşamı boyunca meydana gelen olayları analiz eder ve kendi perspektifinden değerlendirir.
• Her yazar kendi yazım formatını belirleyebilir, olayları anlatmak için kronolojik bir sıra takip etmesi gerekmez.
• Otobiyografide yazar kullanmak istediği dili, ifade tonunu seçebilir. Anlatı tonu; melodramatik, mizahi, ironik, alaycı veya nostaljik olabilir. 

 

Halikarnas Balıkçısı lakabıyla tanınan Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın yaşam öyküsünü kaleme aldığı Mavi Sürgün adlı kitabı türün karakteristiklerini yansıtması açısından iyi bir örnektir. 

Biyografi ve Otobiyografi Arasındaki Farklar Nelerdir?

Hem otobiyografiler hem biyografiler gerçek yaşam kayıtlarıdır, ancak aralarında önemli bir ayrım vardır. Otobiyografilerin konusunu yazarın kendi hayatı oluştururken biyografinin konusu yazarın dışında biridir. Bir otobiyografinin özünde bir öz benlik biyografisi olduğu söylenebilir. Biyografi yazarının işi genellikle daha kapsamlıdır ve kitabın konusunu oluşturan hayat hakkında ayrıntılı araştırma yapmasını gerektirir. Otobiyografi yazarı, yazdığı olaylar hakkında benzer bir sorumluluk taşımaz. Yalnızca ilgili ayrıntıları doğru ilişkilendirmek amacıyla tarihleri ve hikayeleri doğrulaması gerekebilir. Biyografi ve otobiyografi arasındaki farklar şöyle listelenebilir (5):

 

• Biyografi, bir kişinin hayatını nesnel şekilde anlatan kurgusal olmayan bir çalışmadır. Otobiyografi ise öznel bir anlatıma sahiptir. 
• Otobiyografi yazarın bakış açısından yazıldığından hikâye aktarılırken genellikle birinci şahıs anlatımı kullanır. Biyografiler genellikle üçüncü şahısla anlatılır.
• Biyografiler genellikle yazılı formda bulunsa da film gibi farklı formatlarda da hazırlanabilir.
• Biyografiler, yalnızca bir kişinin hayatına değil, insan gruplarına da odaklanabilir.
• Biyografi yazarları, röportajlar, mektuplar, günlükler, fotoğraflar, denemeler, referans kitapları ve gazeteler dahil olmak üzere birçok araştırma kaynağından yararlanır.
• Biyografinin artık hayatta olmayan bir kişi hakkında da yazılabilir. 

Otobiyografi Yazarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Otobiyografi yazma sürecini keşfetmek, başlı başına bir inceleme konusunu oluşturabilir. Bununla birlikte, sürecin şu adımları içermesi gerektiği söylenebilir (4,6): 

 

• Öncelikle yazma nedenini belirlemeniz gereklidir. Hikâyede hangi mesajları vermek istediğinizi ve hikayenizin geniş bir kitleyle paylaşmaya değer özelliklerini bulmanız gerekir. 
• Otobiyografik bir taslak çizerek başlayabilirsiniz. Anlatınız; yetiştirilme tarzınız, hayatınızı etkileyen önemli anlar, size yön veren mentörleriniz, başarısızlık ve başarı hikayeleriniz hakkında bilgiler içermelidir.
• İlk başta size kolay gelen ve eğlenceli bölümlerle başlamanız tavsiye edilir. Çünkü bazen en zoru anlatmaya başlamaktır. 
• İlk taslağı hazırlayıp ilk bölümleri yazdıktan sonra, bu motivasyonun ivmesiyle tüm taslağı hazırlamaya başlayabilirsiniz. 
• Zaman zaman çalışmanızla aranıza mesafe koyup biraz uzaklaşmak, geri döndüğünüzde yeni bakış açıları geliştirmenize yardımcı olabilir. 
• Birkaç kapsamlı taslak daha hazırlayabilir, sizi en iyi hissettiren düzenlemeye ulaşıncaya kadar taslağı gözden geçirmeye devam edebilirsiniz. 
• Son düzenlemelere yardımcı olması için güvenilir bir aile üyesi, arkadaş ya da profesyonel bir editörden destek almanız sonuç eser açısından oldukça önemlidir. 

 

Otobiyografinize dahil etmeniz gereken bazı temel unsurlar vardır. Otobiyografiniz; kökensel tarihinizi, önemli deneyimleri, hayatınızdaki dönüm noktalarını, meslek hayatınızdan ayrıntılı anıları, başarısızlıklarınızı ve bunlara verdiğiniz tepkileri içermelidir. Ayrıca benzersiz ve ilgi çekici, klişe ifadelerden uzak bir başlık seçmek de dikkat edilmesi gerekenler arasındadır. Daha samimi bir his için her zaman birinci şahıs anlatıma bağlı kalmanız önemlidir.

Otobiyografi Örnekleri

Edebiyat ve düşün alanında uzun yıllardır popüler otobiyografi örnekleri, insanlara esin kaynağı olan yaşam öykülerini içerir. Okuyucular üzerinde güçlü etkileri olan bazı otobiyografi örneklerini şöyle sıralayabiliriz (7,8):

 

• Anne Frank’ın Günlüğü: 1942 ile 1944 yılları arasında yazılan Anne Frank'ın Günlüğü, on üç yaşındaki Yahudi bir kız olan Anne Frank'in ailesiyle birlikte iki yıl boyunca Nazilerden saklanırken yazdığı günlük yazılarından oluşur. Kitap, tüm zamanların en iyi otobiyografilerinden biridir.
• Nelson Mandela - Özgürlüğe Giden Uzun Yol: Nelson Mandela'nın otobiyografisi, Güney Afrika'nın apartheid sonrası ilk başkanının yaşam öyküsünü anlatır. 20. yüzyılın en ikonik dünya liderlerinden biri olan Mandela, kitabını 1975 yılında cezaevinde yazmaya başlar, kitap 2004 yılında yayımlanır.
• Malcolm X - Malcolm X’in Otobiyografisi: Malcolm X'in Otobiyografisi, Amerikalı insan hakları aktivisti Malcolm X tarafından yazar Alex Haley ile birlikte 1965 yılında yayımlanan kurgusal olmayan bir anı kitabıdır. 1960'lar ve 1970'lerdeki siyah siyasi ve sanatsal hareketler üzerinde son derece etkili olur.
• Bob Dylan - Anılar Cilt 1: Bob Dylan, 1960'ların başında New York'a gelmesiyle başlayan sıra dışı müzik kariyeri ile hayatının dönüm noktalarını kaleme aldığı kitabını günlük gibi kurgular. Dylan'ın samimi ifadeleriyle okuyucuyla konuşuyor hissi veren kitap, sanatçının motivasyonuna ve yaratıcılığına yakından bir bakış sağlar.
• Mina Urgan - Bir Dinozorun Anıları: Mina Urgan’ın otobiyografik kitabı, samimi bir dille paylaştığı anılarından oluşur. 1988’de yayımlanan Bir Dinozorun Anıları, yazarın hayatını etkileyen sanat dünyasının önemli isimleri hakkında bilgi vermesinin yanı sıra, dönemin sosyo-politik ortamını yansıtması açısından da değerlidir. 
• Aziz Nesin - Bir Sürgünün Anıları: Hapisten Bursa’ya sürgüne gönderilen Aziz Nesin otobiyografik anı kitabında burada yaşadığı zorlukları ve sıkıntıları mizahi ve alaycı bir dille anlatır. 
  
  

Bunlara ek olarak, Mahatma Gandhi,’nin Gandhi: Bir Otobiyografi, Frank McCourt’un Angela’nın Külleri, Orhan Pamuk’un İstanbul, Hatıralar ve Şehir, Abidin Dino’nun Kısa Hayat Öyküm adlı kitapları da popüler otobiyografiler arasında yer alır. 

 

Kaynakça:

https://literaryterms.net   (1)

https://www-archiv.fdm.    (2)

https://literarydevices.net    (3)

https://www.masterclass.com   (4)

https://www.writerwiki.com  (5)

https://www.thoughtco.com  (6)

https://www.lifehack.org   (7)

https://www.kitapyurdu.com   (8)

Benzer İçerikler