Domates Meyve midir Sebze midir?

Domatesin Botanik Tanımı Nedir?

Domatesin botanik tanımını anlamak için önce botanikteki “meyve” ve “sebze” kavramlarına bir göz atalım. Botanikte meyve, çiçekli bitkilerde döllenmeden sonra oluşan ve tohum taşıyan kısımdır. Yani bir bitkinin çiçek kısmından gelişen, içinde tohum bulunduran her şey teknik olarak meyve sayılır. Domates de bu tanıma tam anlamıyla uyar çünkü çiçekten gelişir ve içinde çok sayıda tohum taşır.

Domates, Solanaceae yani patlıcangiller familyasına aittir ve bilimsel adı Solanum lycopersicum’dur. Çiçekleri sarıdır ve döllenmeden sonra yuvarlak, kırmızı ya da sarımsı renkli bir meyve oluşturur. Aslında bu meyve, botanikte “etli meyve” veya daha özelde “çekirdekli meyve” sınıfına girer. Yani sandığımızdan daha çok şeftaliye veya üzüme benzer, havuca veya lahanaya değil!

Domates Neden Meyve Olarak Kabul Edilir?

Domatesin meyve olarak kabul edilmesinin temel nedeni, tamamen bilimsel yani botanik temellere dayanır. Botanikte meyve, çiçekli bitkilerde döllenmiş yumurtalığın gelişmesiyle oluşan ve içinde tohum taşıyan kısımdır. Domates de çiçekten gelişir ve içinde tohum barındırır, bu yüzden bilimsel olarak bir meyvedir. Yani aslında portakal, kiraz veya karpuzdan bu yönüyle farkı yoktur!

Bu konuda 1893 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan ilginç bir dava bile var: Nix v. Hedden davası. O dönemde domatesten gümrük vergisi alınması gerekiyordu ama sorun şuydu: Meyveler vergiden muaftı, sebzeler ise vergilendiriliyordu. Domates ithalatçıları, botanik açıdan domates meyve olduğu için vergi ödemek istemediler. Ancak mahkeme, domatesin mutfakta sebze gibi kullanıldığını gerekçe göstererek “ticari anlamda sebze” olduğuna karar verdi. Yani mahkeme bile bilimle mutfağı birbirinden ayırdı!

Mutfakta Domates Neden Sebze Gibi Kullanılır?

Domatesin mutfakta sebze gibi kullanılmasının asıl nedeni, tadı ve kullanım şeklidir. Botanik tanımı bir yana, mutfakta yiyecekler genellikle tatlarına ve nasıl pişirildiklerine göre sınıflandırılır. Tatlı, sulu ve çiğ yenebilen besinler genelde meyve kategorisinde değerlendirilir. Oysa domates, her ne kadar hafif tatlımsı bir aromaya sahip olsa da genellikle tuzlu yemeklerde, salatalarda ve soslarda kullanılır. Kimse sabah kahvaltısında domatesi muz gibi soymayı veya bir kekin içine doğramayı düşünmez, değil mi?

Ayrıca domatesin mutfak kültüründeki yeri oldukça köklüdür. Özellikle Türk mutfağında menemen, türlü, domates soslu makarna gibi yemeklerde başrol oynar. Yani damak tadımızda domates, hep sebzelerle yan yana gelir. Bu durum, sadece bizim kültürümüzde değil; Fransız, İtalyan ve Amerikan mutfağında da böyledir. Domates genelde yemeklerin tuzlu tarafını destekleyen, tatlı lezzetleri ise gölgede bırakan bir malzeme olarak görülür.