Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı

İçindekiler

Nokta ( . )

Noktalama işaretleri konu anlatımı içinde önemli bir yer tutan nokta ( . ), yazılı dilde cümlelerin sonunu belirlemek ve anlamı tamamlamak için kullanılır. Nokta, cümlenin bitişini gösterir ve okuyucunun duraklaması gerektiğini belirtir. Nokta, yazılı iletişimde netlik ve düzen sağlar, böylece okuyucunun metni daha iyi anlamasına yardımcı olur.

Kullanım Alanları:

Cümlenin sonuna konur. Örneğin; “Yarın okula gideceğim.”
Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: Örneğin; “4.”, “18.”, “II. Mehmet”, “V. yüzyıl”
Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra konur. Örneğin; “6, 7 ve 10. maddeler”, “XV – XIV. yüzyıllar arasında”
Bazı kısaltmaların sonuna konur. Örneğin; “Alb. (albay)”, “Dr. (doktor)”, “Prof. (profesör)”
Kitap ve dergi künyelerinin sonuna konur. Örneğin; “Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.”
Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur. Örneğin; “II.”, “B.”
Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. Örneğin; “Okula gitmek için 08.15’te uyandı.”
Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur. Örneğin; “4.000”, “536.907”, “69.340.683”
Genel ağ adreslerinde kullanılır. Örneğin; “https://egitim.com”
Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır. Örneğin; “4.6=24”, “10.6=60”
Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. Örneğin; “24.5.2023”

Not: Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz. Örneğin; “24 Mayıs 2023”

Virgül ( , )

Virgül, cümlelerin anlamını netleştiren önemli bir işarettir. Virgül, cümle içinde birbirinden bağımsız kelime ve kelime gruplarını ayırarak cümleye duraklamalar ekler ve okuyucunun metni daha rahat takip etmesini sağlar. Ayrıca virgül anlama güç kazandırmak, ara sözleri belirtmek ve sıralı cümleleri ayırmak gibi birçok işlevi yerine getirir. Noktalama işaretleri konu anlatımı kapsamında virgülün doğru kullanımı, yazılarınızın akıcılığını ve okunabilirliğini artırır.

Kullanım Alanları:

Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur. Örneğin; "Doğadan, temiz havadan, güneşten ve doğanın seslerinden sonra bu huzur, sakinlik ve dinginlik içinde kendimi buldum."
Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur. Örneğin; "Güldü, ağladı, sinirlendi."
Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur. Örneğin; "Ayşe, odanın kapısını açar açmaz, içeride birinin olduğunu fark etti."
Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur. Örneğin; "Ali, doğrusu, bu işi çok iyi yapıyor."
Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur. Örneğin; "Gece, yine gece, yine uzun ve sessiz bir gece."
Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur. Örneğin; "– Yeni projeyi ne zaman bitireceksiniz, diye sordu."
Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur. Örneğin; "Eve geç geleceğim, dedi."
Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur: "Pencereyi açtı. Ahmet Bey’e, "– Bu havada evde oturulmaz, dedi."
Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren “hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette” gibi kelimelerden sonra konur: "Peki, devam edelim."
Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadığını göstermek ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır: "Bu yemek, tatları açısından zengin ve dengeliydi."
Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur: "Değerli Misafirler,"
Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır: "22,5 (yirmi iki tam, onda beş)"
Metin içinde art arda gelen zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra konur: "Çalışmalarını tamamlayıp, derin bir nefes aldı."
Özne olarak kullanıldıklarında “bu, şu, o” zamirlerinden sonra konur: "Bu, benim en sevdiğim kitaptır."
Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur: "Orhan Pamuk, Kara Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1990."

Önemli Notlar:

Metin içinde “ve, veya, yahut, ya … ya” bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz. Örneğin; Nihat sabaha kadar uyuyamadı ve sabahın ilk ışıklarıyla işe gitti."
Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz. Örneğin; "Ya bunu yapacaksın ya da bırakacaksın."
Cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan da / de bağlacından sonra virgül konmaz. Örneğin; "O da geldi mi hep birlikte kutlama yapacağız."
Metin içinde -ınca / -ince anlamıyla zarf-fiil görevinde kullanılan mı / mi ekinden sonra virgül konmaz. Örneğin; "Başardı mı sevinçten havalara uçar."
Şart ekinden sonra virgül konmaz. Örneğin; "Eve döndüğünde beni ararsa mutlu olurum."

Noktalı Virgül ( ; )

Noktalı virgül, noktalama işaretleri konu anlatımı içerisinde yer alan ve karmaşık cümle yapılarında anlama açıklık getiren bir işarettir. Virgül ile nokta arasında bir duraklama süresi sağlayan noktalı virgül, özellikle virgülle ayrılmış öğelerin daha belirgin ayrılmasını sağlar ve cümlenin akışını düzenler. Noktalı virgül, sıralı cümleleri veya virgülle ayrılmış grupları birbirinden ayırarak cümlelerin anlaşılmasını kolaylaştırır ve yazının daha profesyonel görünmesine katkı sağlar. Noktalama işaretleri konu anlatımı içerisinde noktalı virgülün doğru kullanımı, yazılı ifadelerin daha net ve etkili olmasını sağlar.

Kullanım Alanları:

Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur. Örneğin; "Amerika, Kanada, Meksika; Washington, Ottawa, Meksiko."
Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur. Örneğin; "Zaman geçer, hatıralar kalır; insanlar gider, izler kalır."
İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir. Örneğin; "Yeni teknoloji ürünleri; kullanışlı, pratik, yenilikçi tasarımlar sunuyordu."

İki Nokta ( : )

İki nokta, noktalama işaretleri konu anlatımı içinde önemli bir yer tutar ve cümlelerde açıklama, örnekleme veya listeleme yapılacağını belirtir. Bu işaret, okuyucunun dikkatini takip eden bilgilere çekerek metnin daha anlaşılır ve düzenli olmasını sağlar. İki noktanın doğru kullanımı, yazılı anlatımda açıklığı ve netliği artırarak verilen bilgilerin daha kolay kavranmasını mümkün kılar. Noktalama işaretleri konu anlatımı kapsamında iki noktanın kullanımına dair detayları öğrenmek, yazılarınızın profesyonel ve etkili olmasına katkıda bulunur.

Kullanım Alanları:

Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur. Örneğin; "Dünya edebiyatının önde gelen yazarlarından bazıları: William Shakespeare, Leo Tolstoy, Jane Austen, Mark Twain."
Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur. Örneğin; "Bu projeyi başarıya ulaştıran en önemli faktör şu oldu: Ekibin özverili çalışması ve dayanışması."
Ses bilgisinde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır. Örneğin; “ka:file”
Karşılıklı konuşmalarda konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur: "Ali: Ne zaman tatile çıkıyorsun?"
Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur: "– Bu şehre nasıl geldiniz?" "Adam yanıtlar:" "– Trenle geldim, uzun bir yolculuktu."
Genel ağ adreslerinde kullanılır: "https://www.wikipedia.org"
Matematikte bölme işareti olarak kullanılır. Örneğin; "72:9=8, 45:5=9"

Üç Nokta ( … )

Üç nokta, cümlelerde eksik bırakılan veya tamamlanmamış ifadeleri belirtmek, ani duraksamaları göstermek ve okuyucunun hayal gücüne yer bırakmak için kullanılır. Bu işaret, yazıya duygu ve gizem katarken aynı zamanda kaba veya açık yazılması istenmeyen kelimelerin yerine de konur. Üç nokta, metnin akışında ani bir kesinti yaratır ve okuyucuyu düşünmeye teşvik eder. Noktalama işaretleri konu anlatımı açısından üç noktanın doğru kullanımı, yazılı anlatımda etkileyiciliği artırarak okuyucunun metinle daha derin bir bağ kurmasını sağlar. Ayrıca noktalama işaretleri konu anlatımı içinde üç nokta, metinlerde duygusal bir ton oluşturarak okuyucunun ilgisini çekmeye yardımcı olur.

Kullanım Alanları:

Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur. Örneğin; "Hikayenin sonunu bilmiyoruz; belki de her şey bir rüyaydı…"
Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur. Örneğin; "Bu kadar … bir adamla nasıl arkadaş oldun?"
Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur. Örneğin; "… ve sonunda hep birlikte kutladılar."
Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur. Örneğin; "Bu ayrılık bana çok ağır geldi…"
Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur. Örneğin; "Durun… Bekleyin biraz!"
Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır. Örneğin; "Kim var orada?" "Ben…"

Önemli Notlar:

Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir. Örneğin; "Ne yapıyorsun?.. Bu nasıl bir iş!.."
Üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz.

Soru İşareti ( ? )

Soru işareti, cümlelerin sonunda soru sormak amacıyla kullanılan bir noktalama işaretidir. Bu işaret, cümlenin soru cümlesi olduğunu ve yanıt beklediğini gösterir. Soru işareti, soru eki veya sözü içeren cümlelerin sonunda kullanılır ve okuyucunun soruya odaklanmasını sağlar. Aynı zamanda bilinmeyen veya kesin olmayan durumları belirtmek için de soru işareti kullanılır, bu da metnin anlamını daha açık ve anlaşılır hale getirir. Noktalama işaretleri konu anlatımı içinde soru işaretinin doğru kullanımı, yazılı iletişimin netliği ve etkinliği açısından büyük önem taşır.

Kullanım Alanları:

Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur. Örneğin; "Bu çiçekleri kim getirdi?"
Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur. Örneğin; "Kütüphaneci kitabı uzattı:" "— Hangi raf?"
Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır. Örneği; "Mimar Sinan (1489 ?-1588), (Doğum yeri: ?)"

Önemli Notlar:

mı / mi ekini alan yan cümle temel cümlenin zarf tümleci olduğunda cümlenin sonuna soru işareti konmaz. Örneğin; "Yağmur yağar mı dışarı çıkmam."
Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur. Örneğin; "Bu işi bugün mü yapalım, yoksa yarına mı bırakalım?"

Ünlem İşareti ( ! )

Ünlem işareti; duyguları, tepkileri veya güçlü ifadeleri vurgulamak için kullanılan bir noktalama işaretidir. Sevinç, şaşkınlık, korku ve öfke gibi çeşitli duyguları ifade eden cümlelerin sonunda yer alır. Ayrıca seslenme ve uyarı cümlelerinde de kullanılarak cümlenin tonunu ve vurgusunu güçlendirir. Noktalama işaretleri konu anlatımı içinde ünlem işaretinin doğru kullanımı, yazılı anlatımda duygusal tonları ve yoğunlukları etkili bir şekilde ileterek metnin daha canlı ve etkileyici olmasını sağlar.

Kullanım Alanları:

Sevinç, kıvanç, acı, korku ve şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur. Örneğin; "Bu nasıl bir güzellik!"
Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur. Örneğin; "Öğrenciler! Derslerinizde başarılı olmalısınız!"
Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır. Örneğin; "Bu işi mükemmel (!) bir şekilde yapmışsın."

Önemli Not:

Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi cümlenin sonuna da konabilir. Örneğin; "Arkadaşlar, hep birlikte çalışmalıyız!"

Kısa Çizgi ( – )

Kısa çizgi, yazılı dilde farklı işlevler üstlenen çok yönlü bir noktalama işaretidir. Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini ayırmak, satır sonuna sığmayan kelimeleri bölmek ve iki sözcük veya sayı arasındaki bağlantıyı göstermek için kullanılır. Noktalama işaretleri konu anlatımı içinde kısa çizginin doğru kullanımı yazılı anlatımın netliğini ve anlaşılabilirliğini artırır.

Kullanım Alanları:

Satır sonuna sığmayan kelimeleri bölmek için kullanılır. Örneğin; "Bu durumu açıklamakta güçlük çekiyor, ne diyeceğimi bil- mem.”
Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır. Örneğin; "Yeni telefonunu -geçen hafta aldığı- kaybetmiş."
Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır. Örneğin; "koş-mak, göz-lük, sev-gisiz"
Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır. Örneğin; "gör-, yaz-, konuş-; öğren-, düş-ün-, çalış-tır-, yıka-"
İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur. Örneğin; "-cı, -lık, -den, -ma; -dır-, -ar-, -tıcı-"
Heceleri göstermek için kullanılır. Örneğin; "ka-ra, bi-na, ba-şar-ı-lı, ta-til"
Arasında “ve, ile, ila, …-den …-e” anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır. Örneğin; "İstanbul-Ankara arası”, “Türk-İngiliz ilişkileri”, “Asya-Avrupa köprüsü”, “Dil ve Edebiyat Fakültesi”, “Galatasaray-Fenerbahçe derbisi”
Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır. Örneğin; "40-15=25"
Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır. Örneğin; "-5 °C"

Önemli Not:

Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz. Örneğin; "Üç beş kişiyle tartıştı."

Uzun Çizgi (—)

Uzun çizgi; yazılı anlatımda konuşmaları, açıklamaları ve vurgu yapılmak istenen bölümleri belirtmek için kullanılan noktalama işaretleri konu anlatımında önemli bir noktalama işaretidir. Konuşma çizgisi olarak da bilinir ve metinlerde çeşitli işlevler üstlenir.

Kullanım Alanları:

Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir. Örneğin; “"Konferansın sonunda herkesin sorduğu sorular şunlardı: — Konuşmacı kimdi?”
Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir. Örneğin; "Ahmet Bey — Bu meseleyi çözmek için daha iyi bir yol var. Gerçekten risk alacak birine ihtiyacımız var.”

Önemli Not:

Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kullanılmaz: "Kitapçının önünde durdu ve sordu: “En yeni kitaplar hangileri?”

Eğik Çizgi ( / )

Eğik çizgi, yazılı dilde farklı anlamlar ve işlevler için kullanılan çok yönlü bir noktalama işaretidir ve noktalama işaretleri konu anlatımı için çok önemlidir. Tarihlerin yazılışından genel ağ adreslerine kadar çeşitli alanlarda kullanılır.

Kullanım Alanları:

Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur. Örneğin; "Bir bahar akşamı rastladım size / Sevinçli bir telaş içindeydiniz / Derinden bakınca gözlerinize / Neden başınızı öne eğdiniz?"
Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur. Örneğin; "Yeşil Cadde No.: 25/15 Bahçelievler / İZMİR"
Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. Örneğin; "05/10/2020, 23/VIII/2021"
Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır. Örneğin; "-den /-dan, -lik /-lık, -inci /-ıncı, -ış /-iş"
Genel ağ adreslerinde kullanılır. Örneğin; "https://egitim.com"
Matematikte bölme işareti olarak kullanılır. Örneğin; "100/4=25"
Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır. Örneğin; "m/sn (metre/saniye)"

Ters Eğik Çizgi ( \ )

Ters eğik çizgi, özellikle bilişim ve bilgisayar uygulamalarında yaygın olarak kullanılan bir noktalama işaretidir. Dosya dizinlerini ve yollarını belirtmek için kullanılır ve bu bağlamda çok önemli bir işlevi vardır.

Kullanım Alanları:

Bilişim uygulamalarında art arda gelen dizinleri birbirinden ayırt etmek için kullanılır. Örneğin; "D:\Projeler\2023\Sunum.pptx"

Tırnak İşareti ( “ ” )

Tırnak işareti, bir metin içerisinde doğrudan alıntı yapılan ifadeleri, özel olarak vurgulanmak istenen kelimeleri veya cümleleri belirtmek için kullanılır. Ayrıca eser, makale, bölüm başlıkları gibi çeşitli başlıkları da tırnak içine alarak gösterir. Tırnak işaretinin doğru kullanımı, yazının anlaşılabilirliğini artırır ve hangi ifadelerin özel önem taşıdığını net bir şekilde okuyucuya iletir.

Kullanım Alanları:

Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır. Örneğin; "Mustafa Kemal Atatürk, 'Yurtta sulh, cihanda sulh.' ilkesini benimsemiştir."
Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır. Örneğin; "Yeni bir 'teknoloji devrimi' başladı."
Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır. Örneğin; "Bugün öğrenciler 'Bir Yolcuya' adlı şiiri incelediler."
Bilimsel çalışmalarda künye verilirken makale adları tırnak içinde yazılır. Örneğin; "Dr. Ahmet Yılmaz, 'Yapay Zeka ve Geleceği' makalesinde bu konuyu ele almıştır."

Önemli Notlar:

Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır. Örneğin; "Nazım Hikmet'in 'Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür ve bir orman gibi kardeşçesine!' sözü hepimizi etkiler."
Cümle içerisinde özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitap ve dergi adları ve başlıkları tırnak içine alınmaksızın eğik yazıyla dizilerek de gösterilebilir.
Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılmaz. Örneğin; "'Teknoloji Konferansı'nın ilki bu yıl düzenlendi."

Tek Tırnak İşareti ( ‘ ’ )

Tek tırnak işareti, metin içerisinde vurgulanmak istenen ifadeler veya başka bir alıntı içerisinde bulunan ikinci bir alıntıyı belirtmek için kullanılır. Bu işaret, özellikle edebi eserlerde ve bilimsel çalışmalarda sıkça kullanılır.

Kullanım Alanı:

Tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü, ibareyi belirtmek için kullanılır. Örneğin; "Matematik öğretmeni 'Bu sorunun çözümü için "x" değerini bulmamız gerekiyor.' dedi ve tahtaya yazmaya başladı."

Denden İşareti (“)

Denden işareti, bir yazının içerisinde alt alta gelen aynı sözcükleri veya ifadeleri tekrar yazmamak için kullanılır. Bu işaret, genellikle listelerde veya tabloların sütunlarında yer alır.

Kullanım Alanı:

Bir yazıdaki maddelerin sıralanmasında veya bir çizelgede alt alta gelen aynı sözlerin, söz gruplarının ve sayıların tekrar yazılmasını önlemek için kullanılır. Örneğin;

a. Birinci sınıf

b. İkinci “

c. Üçüncü “

Yay Ayraç ( )

Ayraç, cümle içinde ek bilgiler, açıklamalar veya örnekler eklemek için kullanılan bir noktalama işaretidir. Yay ayraç olarak da bilinen bu işaret, cümlenin anlamını bozmadan, okuyucuya ek bilgi sunar. Ayrıca tiyatro ve senaryo metinlerinde karakterlerin hareketlerini veya sahne yönergelerini belirtmek için kullanılır. Ayraç kullanımı, yazıda açıklık ve detay sağlarken metnin daha zengin ve anlaşılır olmasına katkıda bulunur.

Kullanım Alanları:

Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur. Örneğin; "Bu kitabı, özellikle ikinci bölümünü (Bölüm oldukça ilginçtir.) dikkatle okuyun."
Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır. Örneğin; "Mehmet Akif Ersoy’un (1873-1936) eserleri oldukça etkileyicidir."
Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır. Örneğin; "Ali – (Kapıyı yavaşça açar.) Burada kimse var mı?"
Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır. Örneğin; "İnsan, düşünen bir varlıktır. (Aristoteles)"
Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir. Örneğin; "Bu konuda yapılan çalışmalar (...) oldukça önemlidir."
Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır. Örneğin; "O kadar bilgili (!) ki, her şeyi biliyor."
Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır. Örneğin; "Mimar Sinan 1489 (?) yılında doğdu."
Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur. Örneğin; "I) 1) A) a)"

Köşeli Ayraç ( [ ] )

Köşeli ayraç, metin içerisinde ek bilgi vermek, açıklama yapmak veya metne müdahale edildiğini göstermek için kullanılır. Özellikle akademik yazılarda ve bilimsel metinlerde yaygın olarak kullanılır.

Kullanım Alanları:

Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır. Örneğin; "Nazım Hikmet [Ran (1902-1963)] en bilinen şiirlerini hapishanede yazmıştır."
Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği sözler için kullanılır. Örneğin; "Yazar, 'Sanat[ın], toplum üzerindeki etkisi büyüktür.' diye ekledi."
Kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır. Örneğin; "Haldun Taner [Şanlıurfa, 1915 - İstanbul, 1986], Keşanlı Ali Destanı, İstanbul, 1964."

Kesme İşareti ( ’ )

Kesme işareti; özel isimlere gelen ekleri ayırmak, kısaltmalara ek getirirken ve sayılara eklenmiş ekleri ayırmak için kullanılır. Kesme işareti, metnin okunabilirliğini artırarak hangi eklerin hangi kelimelere ait olduğunu netleştirir ve yazının anlaşılmasını kolaylaştırır.

Kullanım Alanları:

Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır. Örneğin; "Cumhuriyet Bayramı’nı, Atatürk’ün, İstanbul’un, Mevlana’ya, Yunus Emre’nin”
Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur. Örneğin; "Ahmet Bey’e, Fatma Hanım’dan, Hasan Efendi’ye, Mehmet Paşa’ya; Türk Dil Kurumu Başkanı’na, Şirket Müdürü’ne"
Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur. Örneğin; "ODTÜ’nün, İTÜ’den, NATO’ya, UNESCO’nun, TÜBİTAK’ın"
Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur. Örneğin; "2021’de, 3’üncü kat, 15’inci sırada; 5,75’lik, 12,50’lik, 345’le"
Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur. Örneğin; "Toplantı 15 Mart’a ertelendi. Sınav 20 Haziran 2022 Pazartesi’ye alındı."
Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır. Örneğin; "Ne güzelsin yâr, seni görm’e geldim. ( şık Mahzuni)"
Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur. Örneğin; "A’dan Z’ye kadar, Türkçede -ci’yle yapılmış sözcükler."

Önemli Notlar:

Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz. Örneğin; "Boğaz Köprümüzün güzelliği, Amik Ovamızın bitki örtüsü"
Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve işyeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz. Örneğin; "Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan”
Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.
Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz. Örneğin; "Türklük, Türkleşmek”
Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan Ahmet, Çelik, Halit, Şahap; Bosna-Hersek; Kerkük, Sinop, Tokat, Zonguldak gibi özel adlara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde kesme işaretine rağmen Ahmedi, Halidi, Şahabı; Bosna-Herseği; Kerküğü, Sinobu, Tokadı, Zonguldağı biçiminde son ses yumuşatılarak söylenir.
Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.