26 Ağustos 1071 tarihinde başlayan Malazgirt Savaşı, Anadolu'nun Türkleşme sürecindeki en önemli dönüm noktalarından biridir. Bu muharebe sonrasında Anadolu'da Türk varlığı garanti altına alınmış, ileri vadede dünya tarihini etkileyen gelişmeler yaşanmıştır.
Malazgirt Meydan Muharebesi kimler arasında olmuştur, nerede meydana gelmiş ve nasıl sonuçlanmıştır gibi soruların cevaplarını yazımızda bulabilirsiniz.
İçindekiler
Malazgirt Meydan Muharebesi Kimler Arasında Olmuştur ve Sebepleri Nelerdir?
Malazgirt Muharebesi, Büyük Selçuklu Devleti ile Bizans İmparatorluğu arasında meydana gelmiştir. Savaşın yaşandığı tarihte Selçuklu Devleti Alparslan tarafından, Bizans İmparatorluğu ise 4. Romen Diyojen tarafından yönetilmektedir. Savaşın en önemli sebebi, Diyojen'in Doğu Anadolu'daki Selçuklu tehdidini ortadan kaldırmak ve Anadolu'ya yönelik Türk akınlarının önünü kesmek istemesidir. Selçuklu hükümdarı Alparslan'ın yönetimindeki Selçuklu ordusunun, Bizans ordusunu yenmesiyle sonuçlanan Malazgirt Savaşı, literatürde “Anadolu'nun kapılarını Türklere açan muharebe” şeklinde tabir edilse de, Türklerin bu coğrafyadaki varlığı daha eskilere dayanmaktadır.
Selçuklular, 1038 ile 1063 yılları arasında devleti yöneten Tuğrul Bey zamanında da Anadolu'ya birçok akın gerçekleştirmiştir. 1048'de Büyük Selçuklu ordusunun, Tuğrul Bey'in üvey kardeşi İbrahim Yınal Bey tarafından komuta edildiği Pasinler Savaşı'nda, Bizans ordusuna büyük zayiat verdirilmiş, yüksek miktarda ganimet ele geçirilmiştir. 1063 yılında Alparslan yönetime geçtikten sonra da Anadolu'ya askeri akınlar ve göçler devam etmiştir. Türkler Ermenistan ve Anadolu coğrafyasında köylere, şehirlere, tarım alanlarına yerleşerek 1060'lar boyunca buraları yurt edinmişlerdir. 1068'de Bizans tahtına geçen Romen Diyojen, Doğu Anadolu'daki Selçuklu orduları üzerine üç sefer düzenlemiş, 1068-69 senelerindeki son seferinde Selçuklu ordusunu, Fırat Nehri'nin doğusuna kadar geri püskürtmüştür.
1071 yılına yaklaşılırken Fatımi Devleti ile mücadele eden Alparslan, Suriye'yi ele geçirerek Mısır'da bulunan Fatımi iktidarını yıkmayı hedeflemiştir. 1070 sonlarında Malazgirt ve Erciş kalelerini alarak Urfa önlerine kadar ilerlemiş, Bizans yönetimindeki Urfa'yı alamasa bile Türk beylerinden Afşin Bey'i de güçlerine katıp Halep'i almayı başarmıştır. Afşin Bey tarafından iletilen ve Anadolu'da Bizans tarafından gelebilecek ciddi bir tehlike bulunmadığını bildiren rapora güvenerek Şam'a ilerlemeyi planlıyorken, durumun öyle olmadığı anlaşılır. Bu sırada Diyojen, 13 Mart 1071'de büyük ve donanımlı ordusuyla İstanbul'dan ayrılmış, Selçuklular üzerine nihai darbeyi gerçekleştirmek için yola çıkmıştır.
Malazgirt Meydan Muharebesi Tarihi Arka Planı
Romen Diyojen'in Anadolu'dan topladığı takviye güçlerle 200 bin kişilik bir ordusu olduğu rivayet edilir. Hatta 12. yüzyılda yaşamış Ermeni tarihçi Edessalı Matthew, Bizans ordusunu 1 milyon olarak kaleme almıştır. Bu ordu, düzenli Rum ve Ermeni birliklerinin yanında; Alman, Slav, Frank, Gürcü, Uz, Peçenek, Kıpçak kökenli paralı askerlerden oluşmaktadır. Sivas'ta büyük coşkuyla karşılanan Diyojen, burada bir süre dinlendikten sonra Haziran 1071'de Erzurum'a gelmiştir.
Alparslan'ın Halep'ten geri dönemeyeceğini düşünen Diyojen, Malazgirt'i ve Ahlat Kalesi'ni almak için Van Gölü'ne doğru harekete geçer. Öncü kuvvetleri Malazgirt'e yollayarak ana kuvvetleriyle yola çıkar. Romen Diyojen, Halep'te bulunan Alparslan'a elçiler göndererek kaleleri geri istese de bu teklif Selçuklu hükümdarı tarafından reddedilir. Halep'ten Malazgirt'e 50 bin kişilik ordusuyla yol alan Alparslan'ın, Bizans ordusunun büyüklüğünden haberi vardır. Malazgirt'e ulaştığında savaş meclisini toplar ve savaş taktiklerine karar verir. Bu karara göre Turan Taktiği uygulanacak, öncelikle geri çekiliyormuş süsü verilerek düşman askerleri kıskaca alınacaktır.
Malazgirt Meydan Muharebesi tarihi olan 26 Ağustos 1071'de, Muş'un Malazgirt ilçesi ile Bitlis'e bağlı Ahlat arasındaki Malazgirt Ovası'nda büyük bir savaş yaşanmıştır. Sayıca Selçuklu ordusunun dört katı kadar fazla olan Bizans ordusu, geleneksel Bizans askeri düzenine uygun şekilde; ortada birkaç sıra çoğunluğu zırhlı piyadeler ile bunların sağ ve sol kanatlarına ayrılan süvari birlikleri yerleştirilmiştir. Ordunun gerisinde ise taşra bölgelerindeki nüfuzlu kişilerin özel ordularından gelen büyük bir asker rezervi bulunmaktadır.
Malazgirt Savaşı, Türk süvarilerin ok saldırılarıyla başlar ve Bizans ordusu bu sayede çok sayıda asker kaybeder. Buna rağmen Bizans ordusunun birliği bozulmaz. Turan taktiğini uygulamaya koyan Alparslan, ordusuna geri çekilme emri verdikten sonra arkalarda gizlenen, organize olmuş küçük birliklerin tarafına doğru ilerler. Türk ordusundaki geri çekilmenin korkudan olduğuna kanaat getiren Diyojen, askerlerine kaçan Türk birliklerini yakalamalarını emreder. Bizans ordusu hızla kaçan atlıları kovalarken, Diyojen yan geçitlerdeki Türk okçuları geç fark etse de takibe devam eder. Okçular tarafından vurulan ve atlıların hızına yetişemeyip yorgun düşen Bizans ordusunun geri çekilme yolları da kapatılarak çembere alınmasıyla, Diyojen tuzağa düştüğünü anlar. Kaçan Türk süvarileri tekrar Bizans ordusu üzerine hücum etmeye başlayınca, Diyojen panik halinde askerlerine geri çekilme emri verir. Bizans askerlerinin daha hızlı kaçabilmek için zırhlarını atmaları ise, kılıç kullanmakta usta olan Türk askerlerinin işini kolaylaştırır. Sonuç olarak Selçuklu ordusu bu savaşta önemli bir galibiyet kazanmıştır.
Bazı Bizans tarihçileri savaşın kaybedilmesini Peçenekler ve Kıpçaklar gibi Türk asıllı askerlerin savaş sırasında taraf değiştirmesine bağlamıştır. Ordu içinde Diyojen'e muhalif olan komutanların görev almaları, Ermeni askerlerin savaş alanını terk etmeleri de Bizans mağlubiyetinin gerekçesi olarak gösterilmiştir. Savaş sonunda esir alınan Romen Diyojen, yapılan anlaşma sonucunda serbest bırakılır. Bu anlaşmaya göre Türk tarafına 1,5 milyon altın savaş tazminatı ile senelik 360 bin altın ödenecek; Urfa, Antakya, Ahlat ve Malazgirt Selçuklulara bırakılacaktır.
Malazgirt Savaşı Sonuçları Nelerdir?
- 4. Romen Diyojen tahttan indirilerek, yerine üvey oğlu 6. Mikhail Dukas geçirilir. Diyojen'in gözlerine mil çekilerek Kınalıada'da zindana kapatılmış ve burada ölmüştür.
- Mikhail Dukas yapılan anlaşmanın geçersiz olduğunu ilan edince, Alparslan kumandanlarına Anadolu'ya yapılan akınlara devam edilmesi emrini vermiştir. Türk kuvvetleri kısa sürede Anadolu içlerine, Ege ve Marmara'ya kadar ilerlemişlerdir.
- Türk boyları Anadolu yarımadası içlerine yerleşmişler, askeri güçlerini büyük ölçüde savaşta kaybeden Bizans garnizonları bu duruma karşı koyamamışlardır.
- Büyük Selçuklu Devleti komutanları tarafından, Anadolu'da ilk Türk beylikleri kurulmaya başlanmıştır.
- Malazgirt Meydan Muharebesi tarihi sonuçlar doğurmuş, uzun dönemde Anadolu Selçuklu Devleti'nin kurulmasına zemin hazırlanmış, Bizans İmparatorluğu ise çöküş sürecine girmiştir.
- Doğu Roma İmparatorluğu'nun beklenmedik güç kaybı Avrupa'da büyük yankı uyandırarak, Haçlı Seferleri'ni tetiklemiştir.
Kaynaklar:
Jorge, Nicolae (1908-1913). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi ISBN 9756480181, sayfa 84
Sıbt İbnü'l - Cevzi, Mir'âtü'z-Zaman Fi Tarihi'l - Ayan'da Selçuklular, Türk Tarih Kurumu
Benzer İçerikler
