Araştırmalar, çocukların dışarıda oynamaya, kitap okumaya veya akranlarıyla sosyalleşmeye giderek daha az zaman ayırdığını ve bilgisayar gibi elektronik cihazlarla daha fazla zaman geçirdiklerini gösteriyor. Artan günlük elektronik cihaz, internet kullanımı ve uzun ekran süreleri, çocuklarda ekran bağımlılığına neden olabiliyor. Ekrana bağımlılığı nedeniyle küçük çocuklarda ve gençlerde sosyalleşme, motor beceriler ve dil gelişimi konularında sorunlar ortaya çıkabiliyor.
Ekran karşısında çok fazla vakit geçirmek; uykusuzluk, konuşmada gecikme ve zayıf sosyal becerilere sebep olabiliyor. Uzun ekran süreleri, uzun vadeli sinir gelişimini etkileyerek ekran bağımlılığına bağlı bozukluklar için risk faktörü oluşturuyor [1]. Bununla birlikte, İnternette fazla zaman geçiren veya ekran başından kalkmak istemeyen her çocuk, mutlaka ekran bağımlısı sayılmıyor.
İçindekiler
Ekran Bağımlılığın Belirtileri
Ekran Bağımlılığı Nedir?
Ekran bağımlılığı genellikle sosyal medyaya, belirli uygulamalara, video oyunlarına ve mobil cihaz bağımlılığı ile ilişkili olarak gelişen dijital cihazların kontrolsüz ve aşırı kullanımı olarak tanımlanıyor [1]. Beyin yapısında değişikliklere yol açabilen ekran bağımlılığına özellikle çocukların ve gençlerin daha duyarlı olduğu biliniyor.
Yapılan yeni bir araştırma [2], çocuğunuzda ekran bağımlılığını belirleyen faktörün dijital cihazların yaşamın her alanını etkileyip etkilememesi olduğunu söylüyor. Ayrıca, ekran kullanımının diğer tüm faaliyetleri tüketen bir etkinlik haline gelip gelmediği de bağımlılığın tespitinde önemli bir kriter olarak görülüyor. Araştırmaya göre, çocuğunuzun ekran karşısında geçirdiği süre, ekran bağımlılığını belirleyen temel kriteri oluşturmuyor. Çocuklarda ekran bağımlılığı belirtilerinin önemli işaretleri şöyle sıralanabilir:
- Diğer faaliyetlere i̇lgi kaybı. Çocuğunuz dışarıda oynamak veya bir spora faaliyetine katılmak yerine YouTube'da video izleyerek zaman geçirmeyi mi tercih ediyor? Kitaplar, oyuncaklar onu neredeyse hiç heyecanlandırmıyorsa, bu durum, çocuğunuzun ekran kullanımına fazla zaman ayırmış olabileceğini gösteriyor.
- Moral yükseltmek için ekran kullanımı. Çocuğunuz mutlu olmak istediğinde veya canı sıkıldığında hemen ekrana koşuyorsa, bu davranışı, ekran bağımlılığı varlığını akla getirebiliyor.
- Cihaz kullanımında gizlilik. Işıklar kapandıktan sonra telefon veya cihaz kullanımı, ödev veya diğer işleri yapması gerektiği halde cihazla zaman geçirmek, ekranla sağlıksız bir ilişkinin işareti olabiliyor.
- İlişkilere ekran müdahalesi. Aile ve arkadaş ilişkileri veya gençler için romantik ilişkilerin ekran üzerinden kurulması bağımlılık belirtisi olabiliyor. Evde ekran kullanımına bağlı tartışmalar yaşamak, cep telefonu kullanımı nedeniyle arkadaşlarla birlikte kaliteli zaman geçirememek bağımlılık işaretleri arasında sayılıyor.
- Geri çekilme yaşaması. Psikolojik bir savunma mekanizması olan geri çekilme, bunu yaşayan kişilerde gerçeği değiştirmek yerine gerçekten uzaklaşma davranışları görülüyor. Telefonu, video oyununu veya tabletini çocuktan uzaklaştırmak, sürekli bir mücadeleye dönüşüyorsa, çocuğunuzun geri çekilme belirtilerinin olduğu anlamına gelebilir.
Çocuğunuzun aşırı ekran kullanımı sorunun kaynağı değil, belirtisi olabilir. Bu olasılığı da göz önünde bulundurarak çocuğunuzun durumunu değerlendirebilirsiniz [3].
Ekran Bağımlılığının Zararları
Beynin bağımlılık durumuna geçmesi, aşırı ekran kullanımının endişe verici sonuçlarından birini olabiliyor. Dijital cihaz kullanmanın verdiği hazzı sağlayan dopamin hücumu, beynin ödül merkezini harekete geçiriyor. Harekete geçen ödül merkezi, sürekli olarak daha fazlasını istemeye başladığında beyin, bağımlılık döngüsüne hapsoluyor [4]. Çocuklarda uzun ekran sürelerinin neden olabileceği diğer zararları şöyle sıralayabiliriz:
- Öğrenme ve gelişim geriliği. Özellikle 2 ile 5 yaş arasında en hızlı gelişimi gösteren çocuk beyni, ekrana aşırı maruz kaldığında ise gelişim geriliği yaşayabiliyor. Ekran bağımlılığı nedeniyle kendini keşfetme ve sosyalleşme fırsatlarını kaçıran daha büyük çocuklar ve gençler için de benzer riskler bulunuyor.
- Sağlık riskleri. Çocuklarda ekran bağımlılığı, zihinsel risklerin yanı sıra, hareketsiz yaşam tarzının bir yan etkisi olarak fiziki sağlık risklerini de beraberinde getiriyor. En yaygın sağlık sorunları; görme bozukluğu, obezite, uykusuzluk, boyun ve sırt ağrısını kapsıyor. Şiddet içeren içerik ve oyunlara maruz kalmanın sonucu olarak davranış bozuklukları riski de bu kapsamda yer alıyor.
- Yaşamda denge kuramama. Hem uzun ekran süresi hem de maruz kalınan medya türü çocuğun çevresindeki dünyayla etkileşim kurma biçimini büyük oranda etkiliyor. Ekran bağımlılığı, oyun oynamak, egzersiz yapmak, sosyalleşmek ve hatta çalışmak için gereken zamanı ayırmayı zorlaştırıyor.
- Stresli aile içi ilişkiler. Ekran başında fazla kalmak, aile içi ilişkilerde kopukluğa neden olabiliyor. Aile bireylerinde çoğunlukla bağlantı kuramama ve değersizlik duygularını tetikleyebiliyor. Ayrıca, video oyunlarının beyinde kumar oynamaya benzer bir tepki oluşturduğu da biliniyor.
- Ruhsal sorunlar. Ekran bağımlılığı ve oyun, zihinsel bozukluklara yol açabiliyor. Ekran zamanının teşvik ettiği yalnızlık hali, önemli bir risk faktörü oluyor. Çocuk veya genç, saatlerce oyun oynuyor, televizyon izliyorsa yüz yüze sosyal etkileşim yaşama şansını ortadan kaldırıyor. Sosyal medya aracılığıyla aktarılan akran baskısı, düşük benlik saygısı ve depresyonla zincirleme bir ilişkiye girebiliyor.
Ekranda geçirilen zamanın etkileri üzerine yapılan araştırmalar, güncelliğini ve ilgi çekiciliğini korumayı sürdürüyor. Ekran ve oyun kendi içinde zararlı olmasa da, ekranın kötüye kullanılması ve ekrandaki içeriğin ebeveynler tarafından takip edilmemesi, olumsuz yan etkileri beraberinde getiriyor. Erken dönem medya deneyimlerini desteklemek için ekran sürelerinin azaltılması, medyanın bilinçli ve sağlıklı kullanımın modellenmesi gibi aksiyonlarla çocuğunuz için gerekli önlemleri alabilirsiniz. [5]
Kaynaklar
https://www.psychologytoday.com
Benzer İçerikler
