Akademik kariyer yapmayı veya alanınızda kendinizi akademik açıdan da geliştirmeyi hedefliyorsanız “Doktora Nedir? Doktora Nasıl Yapılır?” sorularına yanıt arıyor olabilirsiniz. Akademik açıdan en üst eğitim seviyesi olan doktora hakkında merak edilen soruların cevaplarını yazımızın devamında bulabilirsiniz.
İçindekiler
Doktora Nedir?
Doktora eğitimi, ilgili bilim dalında alınan akademik eğitim, sınavlar ve akademik eserlerle erişilen bir akademik basamaktır. Doktora eğitimi için önce bir lisans programını sonra da bir yüksek lisans programını başarıyla tamamlamak gerekir. En yüksek seviyedeki akademik eğitim düzeyi olan doktora derecesinin elde edilmesi ile ‘bilim doktoru’ unvanı elde edilir. Bilim doktoru unvanı, İngilizce’de ‘Doktor of Philosophy’ olarak bilinen ve uluslararası kısaltma olan PhD olarak anılır. (1)
Doktora yapmak denildiğinde özellikle medyada sıklıkla söz edilen fahri doktora da merak konusu olur. Fahri doktora bir diğer deyişle onursal doktora, herhangi bir akademik kariyer veya eğitime sahip olunmasına bakılmaksızın bilim, sanat, teknoloji ve toplumsal alanlarda seçkin hizmetler ve katkılarda bulunan kişilere verilir. (2) Güzel sanatlar alanında alınan doktora eğitimi ise genellikle sanatta yeterlilik olarak isimlendirilir.
Kimler Doktora Programına Başvurmalıdır?
Peki, “Kimler doktora programına başvurmalıdır?”. Doktora programları, akademik kariyer yapmak yani akademisyen olmak isteyen kişiler için zorunludur. Öğretim üyesi kadrolarına atanmak için doktora yapmış olma şartı aranmaktadır. Öğretim görevlisi kadroları için ise çoğunlukla doktora yapmış olma şartı aranırken kimi kadro ilanlarında ise doktora şartı aranmadığı görülebilmektedir.
Aklınızda akademik kariyer tercih etmekle ilgili soru işaretleri varsa özellikle tezli yüksek lisans sürecinde akademik hayata uygun olup olmadığınızı anlayabilirsiniz. Doktora eğitimi sırasında daha kapsamlı bir akademik eğitim ve araştırma ortamı sunulduğu için akademik çalışma yapabilme kapasitenizi daha da geliştirerek araştırma deneyimi kazanırsınız.
Doktora programlarına, akademik kariyer hedefleyenlerin yanı sıra kendilerini alanlarında geliştirmek isteyen kişiler de başvurabilirler. Ayrıca, yüksek lisans diplomasına sahip olan memurlar ve doktora diplomasına sahip olan memurlar için de kademe ilerlemesi söz konusu olabilmektedir. (3)
Doktora Başvuru Şartları Nelerdir?
Doktora başvuru şartları, üniversitelere ve ilgili ana bilim dallarına göre farklılık gösterir. Bununla birlikte doktora şartları Resmî Gazete’de yer aldığı biçimiyle belirli bir çerçeveye oturtulmuştur. Buna göre doktora programlarına başvurabilmeniz için tezli yüksek lisans diplomasına sahip olmanız ve başvurulan doktora programının puan türüne göre ÖSYM tarafından düzenlenen ALES yani Akademik Personel ve Lisans Eğitimi Giriş Sınavı’ndan en az 55 puan almanız gerekir.
Doktora programlarına öğrenci kabul edilirken Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen yabancı dil sınavları ile bu sınavlara eş değerli kabul edilen uluslararası yabancı dil sınavlarından en az 55 puan veya 55 puanın eş değerliğinin alınması gerekir. Asgari olarak belirlenen bu puanlar, girilecek olan programın özelliklerine göre üniversite senatoları tarafından yükseltilebilir. (5) Doktora programlarına kabul edilmek için gerekli olan yabancı dil seviyesinin, akademik çalışmalar açısından büyük önem taşıdığı unutulmamalıdır. Doktora eğitimi boyunca, ilgili alanda yayınlanmış olan yabancı dildeki çalışmaları takip edebilmeli ve uluslararası olarak kabul görecek yabancı dilde araştırmalar ve yayınlar yapabiliyor olmalısınız.
Doktora programlarının başvuru şartlarına, başvurmak istediğiniz üniversitelerin ve doktora programlarının bağlı bulunduğu lisansüstü eğitim enstitülerinin internet sayfalarından ulaşabilirsiniz.
Doktora Başvurusu Nasıl Yapılır?
Doktora programlarına başvurular, üniversitelerin güz dönemi ve bahar dönemi öncesinde gerçekleştirilir. İlgili dönemde bir programa başvuru alınıp alınmayacağı, alınacak öğrenci sayısı ve şartları üniversiteler tarafından ilgili dönemin öncesinde duyurulur. Bu nedenle doktora başvuruları için başvurmayı planladığınız üniversitelerin programlarının bağlı olduğu lisansüstü eğitim enstitülerinin duyurularını takip etmeniz önemlidir. Doktora başvuru duyuruları yapıldıktan sonra duyuruda istenilen belgeler, belirtilen biçimde aday tarafından üniversitelere iletilir. Bu belgeler arasında; lisans ve yüksek lisans diplomaları ve transkriptleri, ALES ve yabancı dil puanını gösteren belgeler bulunur. Bu belgelere ek olarak öz geçmiş, niyet mektubu ve portfolyo da istenebilir.
Doktora başvuruları sonrasında yapılan ön değerlendirme sonucunda sınava girecek olan adaylar belirlenir ve adaylar, bilim sınavına çağrılırlar. Bilim sınavı yazılı ve mülakat olarak iki aşamadan oluşur. Sınav sonucunda alınan puan ve başvuru sırasında verilen sınav ve mezuniyet puanlarıyla yapılan değerlendirme sonucunda doktora programına girmeye hak kazanan adaylar belirlenerek ilan edilir.
Doktora Nasıl Yapılır?
İlgili ana bilim dalına yönelik başvuru ve değerlendirme süreci sonucunda kazanan adayların, programa kayıt yaptırmalarıyla doktora eğitim süreci başlar. Doktora programının ilk iki yarıyılı 60 AKTS yani Avrupa kredi transfer sistemi değerinde derslerin alındığı ders yılına ayrılır. Derslerin tamamlanmasını izleyen yarıyıl sonunda doktora yeterlilik sınavı gerçekleşir. Doktora yeterlilik sınavında, doktora öğrencisinin yazılı ve sözlü olarak alanına yönelik doktora yeterliliği ölçümlenir. Bu sınav için doktora öğrencilerine genellikle iki hak tanınır. İki seferde de yeterlilik sınavını geçemeyen öğrencilerin, doktora programıyla ilişiği kesilir. Yeterlilik sınavını geçenler için ise doktora tezi süreci başlar.
Doktora yeterlilik sınavının verilmesini izleyen dönemde öncelikle öğrenci tarafından bir tez önerisi hazırlanır. Tez önerisinde doktora öğrencisi, genel hatlarıyla hazırlamak istediği tez çalışmasına dair bir ön çalışmayı ve planlamayı komiteye sunar. Komiteyle tez önerisi üzerinde geliştirmeler ve değişiklikler yapılabilir. Tez önerisinin kabul edilmesi halinde, doktora eğitim sürecinin sonuna kadar devam edecek olan tez yazım süreci başlar. Doktora tez yazımı sürecinde ise her yarıyıl sonunda gerçekleştirilen tez izleme komitesi toplantısında, öğrencinin yarıyıl boyunca yaptığı tez çalışmaları ve sonraki dönem için planladığı çalışmalar, komitedeki öğretim üyelerine sunularak tartışılır. Doktora eğitiminin sonunda da doktora tezi savunulur.
Doktora eğitiminde öğrenciler, doktora bursu için de başvuruda bulunabilir. Doktora öğrencileri, çeşitli kurumlar tarafından verilen doktora bursuna başvurabilir. Her bir kurumun burs vermek için aradığı şartlar farklılık gösterebilir. Bununla birlikte doktora öğrencileri, araştırmaları için maddi destek sağlamak amacıyla TÜBİTAK ve YÖK tarafından verilen araştırma burslarına başvurabilir veya TÜBİTAK tarafından desteklenen çeşitli araştırma projelerinde doktora öğrencisi sıfatıyla bursiyer olarak görev alabilirler.
Doktora Kaç Yıl Sürer?
Doktora eğitim süresi, tezli yüksek lisans eğitim düzeyiyle kabul edilenler için sekiz yarıyıl olarak ve azami tamamlama süresi on iki yarıyıl olarak belirlenmiştir. Lisans eğitim düzeyi ile kabul edilenler için ise on yarıyıl, azami tamamlama süresi ise on dört yarıyıldır. (4) Lisans eğitim düzeyiyle alınan doktora eğitimi, bütünleşik doktora olarak isimlendirilir. Bütünleşik doktora programlarının temel olarak doktora programlarından pek bir farkı bulunmamaktadır. En önemli farklılıkları ise doktora programlarına tezli yüksek lisans derecesine sahip kişiler başvururken bütünleşik doktora programlarına lisans derecesine sahip kişilerin başvurmasıdır.
Bununla birlikte tezli yüksek lisans programları, bireylere akademik anlamda deneyim ve tez yazma becerisi sunmaktadır. Ayrıca akademik kadrolarda özellikle araştırma görevlisi kadro ilanlarında büyük oranda ilgili alanda tezli yüksek lisans derecesine sahip olma şartı arandığı görülmektedir. Bu nedenle özellikle akademik kariyer tercih edecek olan kişiler için bütünleşik doktora yapmak yerine tezli yüksek lisans derecesi aldıktan sonra doktora yapmanın daha uygun olduğunu ifade etmek yanlış olmaz.
Kaynaklar:
https://arastirma.boun.edu.tr (2)
https://www.mevzuat.gov.tr (3)
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat. (4)
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat. (5)
Benzer İçerikler
