Türkiye; bir devletin, kendi denizlerinde ve su kaynaklarında ticaret yapma hakkını kendi elinde bulundurması anlamına gelen kabotaj hakkını, Lozan Antlaşması’yla kazanmıştır. Ulusal denizciliğin ve deniz ticareti faaliyetlerinin gelişmesinde ve bağımsız ulus devletin ekonomik kalkınmasında önemli rol oynayan kabotaj hakkı için her yıl 1 Temmuz’da Denizcilik ve Kabotaj Bayramı kutlanır.
Sen de kabotaj bayramı hakkında daha detaylı bilgi arıyorsan gel, detaylara birlikte bakalım.
İçindekiler
Kabotaj Kanunu Nedir?
Kabotaj Kanunu Nedir? sorusunu yanıtlamadan önce kabotaj kavramını açıklamakta yarar var. Kabotaj; “bir devletin, kendi limanları arasında yolcu ve yük taşıma hakkı” olarak tanımlanır. Bu limanlar veya iskeleler; denizlerde, göllerde, akarsularda yer alabilir. Yani kabotaj temelde, uzak yol deniz taşımacılığı ve ticaretinden farklı olarak bir ülkenin sınırları içerisinde gerçekleştirdiği deniz ticareti ve deniz taşımacılığıdır. (1)
Sözcük kökeni olarak Fransızca cabotage sözcüğünden gelen kabotaj; bir devletin kendi kıyıları, limanları, iskeleleri arasında gerçekleştirilen deniz ticaretini ve deniz taşımacılığını, seferlerini ifade eder. Cabo sözcüğü İspanyolca’da burun anlamına gelmekte olup kara burunları arasında gerçekleştirilen seferlere işaret eder. Kabotaj ile devletler, yabancı devletlerin gemilerine sınırlandırmalar ve yasaklamalar getirebilirler. Deniz ticareti ve deniz taşımacılığına yönelik gerçekleştirilen uluslararası sözleşmelerde de kabotaja ilişkin maddeler yer alabilir. Bir anlamda kabotaj hakkını elinde bulundurmayan devletlerin ekonomik gerileme yaşayabileceği ve kaynaklarının sömürülebileceği öngörülür. (2)
Kabotaj Kanunun Önemi Nedir?
Kabotaj kanunu, bir devletin bağımsızlığı açısından en önemli unsurlardandır. Osmanlı Devleti’nin yabancılara tanıdığı ayrıcalıklardan yani kapitülasyonlardan biri de deniz ticaretini ve deniz taşımacılığını yabancılara bırakmış olmasıydı. Osmanlı Devleti şirketlerine ait gemicilik faaliyetleri ancak son derece sınırlı bir biçimde gerçekleşmekteydi.
Mondros Ateşkes Antlaşması’nda ve Sevr Antlaşması’nda da Osmanlı Devleti’nin denizcilik faaliyetlerinin tamamen bitirilmesine yönelik maddeler yer alıyordu. Böylelikle işgalciler; deniz ticareti, deniz taşımacılığı ve askeri faaliyetlere tamamen son vererek Türkiye topraklarına egemen olacak ve Türkiye’yi bir sömürge devlete dönüştürebileceklerdi. Elbette ki bu durum aynı zamanda yenen ülkelerin yenilen ülkeler üzerinde kaçınılmaz bir biçimde egemenlik kurma isteği ile de ilişkiliydi.
Kurtuluş Savaşı sonucunda imzalanan Lozan Barış Antlaşması ise her alanda olduğu gibi kendi kara sularımız ve diğer su kaynaklarımız üzerindeki bağımsızlığımızın ve özgürlüğümüzün temeli ve güvencesidir. Lozan barış görüşmelerine ara verildiği dönemde, 17 Şubat 1923 ve 4 Mart 1923 tarihleri arasında düzenlenen İzmir İktisat Kongresi’nde de bağımsızlık ve ekonomik kalkınma için kabotaj hakkının önemi vurgulanır ve bu hak kongre sonucunda kabul edilen maddeler arasında yer alır. Her ne kadar barış görüşmeleri sırasında yabancı devletler tarafından Türkiye’nin kabotaj hakkı engellenmeye çalışılmış olsa da Lozan Barış Antlaşması ile kabotaj hakkı kazanılmıştır. (2)
Kabotaj Kanunu ile yabancı devletlere ve yabancı devletlerin gemilerine yalnızca Türkiye’nin limanlarından diğer ülkelerin limanlarına deniz ticareti ve deniz taşımacılığı yapma hakkı tanınır. Ayrıca deniz taşıtlarında çalışılan kaptan, tayfa, dalgıç gibi mesleklerde yalnızca Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının çalışmalarına izin verilir.
Kabotaj Kanunu Maddeleri
Kabotaj Kanunu deniz ticareti ve deniz taşımacılığına ilişkin ilk bakışta akla gelmeyecek detaylarla oluşturulmuş kapsamlı bir düzenlemeyle hazırlanmıştır. Kanunda, deniz ticareti ve taşımacılığı ile gemiler ve kişiler hakkında düzenlemeler ve cezalar yer alır. Şimdi, kanunun yedi maddesinin özetine ve açıklamasına göz atalım: (3)
Madde 1: Birinci maddede Türkiye Cumhuriyeti’nin kıyıları arasında gerçekleştirilecek olan mal ve insan taşımacılığının, kılavuzluk ve depolama faaliyetlerinin yalnızca Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları tarafından gerçekleştirilebileceği ifade edilir. Yabancıların yalnızca yabancı limanlardan aldıkları mal ve yolcuları, Türkiye limanlarına taşıyabilecekleri veya tersi olarak Türkiye limanlarından alınan mal ve yolcuları yabancı limanlara taşıyabilecekleri vurgulanır.
Madde 2: İkinci maddede denizler dışındaki göl, nehir, Marmara Havzası ve Boğazlar üzerine bir düzenleme yapılır. Vapur, römorkör, mavna, yelken, kayık, sal gibi tüm deniz ve su taşıtlarının seyir ve taşımacılık gerçekleştirmesiyle ticaret hakkının yalnızca Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına ait olduğu ifade edilir.
Madde 3: Üçüncü maddede balık, istiridye gibi tüm deniz canlıları ile kum ve çakıl gibi deniz yüzeyi malzemelerinin toplanmasının gerekliliği; deniz ve diğer su alanlarında gerçekleştirilecek tüm arama kurtarma faaliyetleri ile bu faaliyetlerde görev alacak kişilerin, tüm deniz taşıtlarında çalışacak olan personelin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları olacağı ifade edilir.
Madde 4: Dördüncü maddede istisnai olarak petrol arama ve üretim faaliyetlerinde kullanılan deniz taşıtları açısından yabancıların taşıtlarının kullanımına ve Türk petrol arama ve üretim taşıtlarında yabancıların da çalışmasına izin verilir.
Madde 5: Beşinci maddede, kanunun birinci maddesine aykırı bir biçimde Türkiye Cumhuriyeti limanları arasında deniz ticareti ve deniz taşımacılığı yapan gemilerin sahiplerine ve kaptanlarına verilecek ceza ifade edilir. Yine kanunun ikinci ve üçüncü maddesine aykırı olan yabancılara uygulanacak ceza da bu maddede yer alır. Yabancılara ait olan gemiler, ceza tahsil edilene kadar limanda tutulur.
Madde 6: Altıncı maddede, kanunun 1 Temmuz 1926’dan itibaren geçerli olduğu ifade edilir.
Madde 7: Yedinci maddede, kanunun uygulanmasından Ticaret Bakanlığının ve Adalet Bakanlığının sorumlu olduğu ifadeleri yer alır.
Orijinal kanun metnine ulaşmak için buraya tıklayabilirsin. Kabotaj Kanunu’nun esasları da gemiler, kişiler, cezalar ve hükümler üzerinden düzenlenmiştir. Gemiler, Türk gemileri ve yabancı gemiler olarak; kişiler, Türk vatandaşları ve yabancılar olarak; cezalar ve hükümler ise yabancı gemiler ve yabancılar olarak düzenlenir. Deniz yoluyla yapılacak ticaret ve taşımacılık da yönetmelikler aracılığıyla düzenlemeye gider.
Kabotaj Bayramı Neden Kutlanır?
Kabotaj Kanunu, Türk denizcilik faaliyetlerinin ulusal bir nitelik taşımasını sağlayan kanundur. Bu kanun, ulus devleti kimliğinin ayrılmaz bir parçası olması bakımından önem taşır. Bu nedenle Kabotaj Bayramı, yabancılara tanınan ayrıcalıkların ortadan kaldırılarak Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığının bir sembolü olması nedeniyle kutlanır.
Kabotaj Bayramı Ne Zaman Kutlanır?
Kabotaj Kanunu, 19 Nisan 1926’da Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilmiş ve 29 Nisan 1926’da Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Kabotaj Kanunu, 1 Temmuz 1926’da yürürlüğe girerek uygulanmaya başlanmıştır. Bu nedenle Kabotaj Bayramı her yıl kabotaj kanununun yürürlüğe girdiği tarih olan 1 Temmuz’da kutlanır. 1 Temmuz Kabotaj Bayramı, 1935’ten bu yana bayram olarak kutlanır. 2007 yılında ise Kabotaj Bayramı’nın ismi, 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı olarak değiştirilir. (1)
1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı Nasıl Kutlanır?
Her yıl 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı’nda merkezi yönetim, yerel yönetimler, denizcilik işletmeleri ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından çeşitli etkinlikler ve kutlama törenleri düzenlenir. 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı resmi tatil değildir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığının öğelerinden olan Kabotaj Kanunu’nun varlığı, her yıl 1 Temmuz’da kutlanarak 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı ile sembolize edilir. İzmir İktisat Kongresi’nde de vurgulandığı üzere askeri zaferlerin devamlılığı ancak ekonomik kalkınma ile mümkün olabilir. Buradan hareketle ulusal ekonominin kalkınması için deniz ticareti ve deniz taşımacılığının önemi anlaşılabilir.
Kaynaklar
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/405838
https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kabotaj-bayrami/
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.815.pdf
Benzer İçerikler
